Prezent od św. Mikołaja do zwrotu po rozwodzie

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 29 marca 2017 r., sygn. akt: I ACa 1026/16

• zasadne jest żądanie byłych teściów, skierowane do byłej synowej o zwrot “prezentu od Mikołaja” uzyskanego tytułem bezpodstawnego wzbogacenia,  
• z okazji Dnia św. Mikołaja zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego prezentami obdarowuje się raczej dzieci, nie zaś osoby dorosłe. Prezenty te przedstawiają przy tym wartość utrzymaną w granicach zdrowego rozsądku; nie ma tym samym praktyki przekazywania w ten sposób znacznej części oszczędności czy wręcz oszczędności całego życia;
• synowa powinna była liczyć się z obowiązkiem zwrotu uzyskanej od powodów korzyści skoro w związku z rozpadem jej małżeństwa z synem powodów, cel uzyskania korzyści odpadł,
• wystarcza, iż przekonanie wzbogaconego co do prawnej podstawy uzyskania darowizny nie było uzasadnione w świetle obiektywnych okoliczności.

Stan faktyczny

Powodowie M. K. (1) i T. K. domagali się zasądzenia od pozwanej J. K. kwoty 100 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 17 sierpnia 2015 roku i kosztami postępowania.

W uzasadnieniu żądania powodowie poddali, że pozwana była ich synową. W dniu 6 grudnia 2014 roku, zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, przekazali na rachunek bankowy pozwanej kwotę 100 000 zł z przeznaczeniem na zakup przez syna i synową większego mieszkania. Przekazana kwota nie została spożytkowana na wyżej wskazany cel, a małżeństwo pozwanej i syna powodów rozpadło się. Pomimo deklaracji pozwana nie zwróciła powodom żądanej kwoty.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania

Przyznała jednocześnie, że w dniu 6 grudnia 2014 roku otrzymała od powodów przelewem bankowym kwotę 100 000 zł jako „prezent od Mikołaja”. Kwota ta została jej przekazana jako darowizna i miała zostać spożytkowana według jej uznania. W związku z tym pozwana złożyła stosowne zeznanie podatkowe i odprowadziła podatek należny od darowizny. Obecnie pozwana nie dysponuje już przedmiotową kwotą ani w całości ani w części, gdyż spożytkowała ją na swoje potrzeby.

Sąd Okręgowy w Katowicach ustalił, że w dniu 2 maja 2014 roku pozwana i syn powodów – M. K. (2) – zawarli związek małżeński.

Parą byli od lipca 2012 roku. Od dziesięciu lat M. K. (2) mieszka i pracuje w Irlandii, ale po ślubie miał zamiar wrócić do Polski, zamieszkać z żoną, razem ze swoim i jej synem.  Środki na ten cel miały pochodzić z oszczędności małżonków, ze sprzedaży mieszkania pozwanej oraz ze sprzedaży mieszkania powodów. W dniu 18 listopada 2014 roku powodowie sprzedali należący do nich, stanowiący odrębną nieruchomość, lokal mieszkalny przy czym z uwagi na to, że mąż nie miał konta bankowego w Polsce, poprosił rodziców, aby pieniądze na mieszkanie przekazali na konto pozwanej. W dniu 6 grudnia 2014 roku powodowie przelali ze swojego konta na konto pozwanej kwotę 100 000 zł, a jako tytuł operacji poddali „prezent od M.”. Następnie pieniądze te pozwana z mężem ulokowali na lokacie terminowej założonej na nazwisko pozwanej. Pozwana zgłosiła w dniu 9 marca 2015r. do Urzędu Skarbowego fakt otrzymania darowizny i zapłaciła podatek. Mąż zwlekał z powrotem do kraju, a na początku 2015 roku doszło do rozpadu małżeństwa z pozwaną, które ostatecznie zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 22 czerwca 2015 roku.

Rozstając się z mężem pozwana powiedziała mu i powodowi, że kwotę 100 000 zł zatrzyma do czasu orzeczenia rozwodu na wypadek, gdyby mąż zaciągnął kredyt, a później pieniądze odda. Ponieważ jednak tak się nie stało, w liście z 30 czerwca 2015 roku powód poprosił pozwaną o zwrot kwoty 100 000 zł przeznaczonej na zakup wspólnego nowego mieszkania dla powiększonej rodziny, a następnie pismem z dnia 6 sierpnia 2015 roku wezwał pozwaną do zwrotu tej kwoty w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania wezwania. W odpowiedzi na to wezwanie pismem z dnia 18 sierpnia 2015 roku pozwana oświadczyła, że żądanie zwrotu kwoty 100 000 zł pozbawione jest podstaw prawnych, albowiem kwota ta stanowiła darowiznę, którą pozwana zgłosiła w Urzędzie Skarbowym i odprowadziła od niej podatek.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadnym było żądanie powodów zwrotu od pozwanej kwoty 100 000 zł na podstawie art. 410 § 2 k.c.

Orzeczenie pozwana w całości zaskarżyła

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił apelacji pozwanej

Apelująca nie zdołała przekonać Sądu Apelacyjnego, że motywacją powodów było obdarowanie pozwanej w oderwaniu od jakiegokolwiek przeznaczenia „darowanej” kwoty. W szczególności pozwana sugerowała, że za takim stanem rzeczy przemawia zarówno tytuł przelewu, jak i odprowadzenie przez pozwaną podatku od darowizny. Argumenty te nie są przekonujące.

W ocenie Sądu Apelacyjnego niedopuszczalne jest dosłowne zawierzenie wskazanemu przez powodów tytułowi przelewu „prezent od M.” i przyjęcie, że zamiarem powodów było sprawienie pozwanej „prezentu”. W szczególności z okazji Dnia św. Mikołaja zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego prezentami obdarowuje się raczej dzieci, nie zaś osoby dorosłe. Prezenty te przedstawiają przy tym wartość utrzymaną w granicach zdrowego rozsądku; nie ma tym samym praktyki przekazywania w ten sposób znacznej części oszczędności czy wręcz oszczędności całego życia, co typowe jest z kolei dla przypadków wyposażania usamodzielniających się dzieci, przekazywania gospodarstwa w ramach umowy dożywocia, umowy z następcą czy dziedziczenia.  Sformułowania, że przekazana kwota stanowiła „prezent od Mikołaja”, miało wywołać efekt żartu i było spowodowane wykonaniem przelewu właśnie w dniu 6 grudnia. Powodowie nie zakładali wówczas, że ta okoliczność może być kiedykolwiek wykorzystana przeciwko nim, a mając na uwadze ustalenia małżonków co do zakupu własnego mieszkania, nie spodziewali się, że powstaną jakiekolwiek wątpliwości co do przeznaczenia tych środków.

Pozwana z mężem uzgodnili, że to ona zatrzyma pieniądze do czasu orzeczenia rozwodu, a następnie zwróci jej powodom. Skoro zatem to faktycznie pozwana stała się dysponentką korzyści majątkowej uzyskanej kosztem powodów, to ona jest zobowiązana do zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia ( art. 405 k.c.). Pozwana nie wykazała, że nie jest wzbogacona, gdyż uzyskaną korzyść zużyła na własne potrzeby. Nadto w ocenie Sądu Okręgowego pozwana powinna była się liczyć z obowiązkiem zwrotu uzyskanej od powodów korzyści skoro w związku z rozpadem jej małżeństwa z synem powodów, cel uzyskania korzyści odpadł. Wystarcza bowiem, iż przekonanie wzbogaconego co do prawnej podstawy jej uzyskania nie było uzasadnione w świetle obiektywnych okoliczności.

Całość orzeczenia: tu.