Postanowienie: wysokość opłaty od pozwu powinna być brana pod uwagę przy rozpoznawaniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych

Wysokość opłaty od pozwu powinna być brana pod uwagę przy rozpoznawaniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Jeśli jest ona wysoka, to może się okazać, że powód rzeczywiście nie jest jej w stanie uiścić – orzekł Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 16 marca 2017 r., sygn. akt:  I ACz 227/17

Powód A. W. wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych w całości, wskazując, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego siebie i rodziny w sprawie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego obejmującego wierzytelność na rzecz pozwanej w wysokości 250 000 zł.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda uznając, że powód nie przedstawił dokumentów i informacji obrazujących sytuacje majątkową jego i rodziny w sposób rzetelny, co wyklucza możliwość pozytywnej oceny jego wniosku.

Zażalenie na postanowienie złożyła powódka domagając się zmiany zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienia wniosku w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, że zażalenie jest częściowo usprawiedliwione , jakkolwiek z innych od wskazanych nim przyczyn.

Zgodnie z art. 101 ust. 1 tej ustawy Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w części, jeżeli strona jest w stanie ponieść tylko część tych kosztów. Art. 102 ust. 1 stanowi natomiast, że zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, która złożyła oświadczenie, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. W doktrynie (A. Górski, L. Walentynowicz, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny , Oficyna, 2008) wskazano, że niemożność poniesienia kosztów, w całości lub w części, musi mieć charakter obiektywny, na który strona nie ma realnego wpływu.

Jeżeli więc strona zdolna do pracy nie wykorzystuje lub ogranicza swoje możliwości zarobkowe w sposób nieuzasadniony albo fikcyjnie pozbywa się majątku, nie spełnia warunków uzasadniających zwolnienie od kosztów (zob. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 4 września 1974 r., II CZ 167/74, OSP 1975, nr 7, poz. 176; z dnia 20 października 1980 r., II CZ 126/80; z dnia 31 marca 1987 r., I CZ 26/87, OSNCP 1988, nr 7-8, poz. 103 oraz z dnia 4 lutego 2005 r., III SPP 11/05, OSNP 2005, nr 16, poz. 260).

Zauważono także, że strona przygotowująca się do procesu sądowego powinna być świadoma wydatków związanych z tym przedsięwzięciem, stąd powinna się do niego przygotować przez poczynienie oszczędności i ograniczenie innych wydatków, które nie są niezbędne (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 1980 r., I CZ 99/80; z dnia 24 września 1984 r., II CZ 104/84; oraz z dnia 14 października 1983 r., I CZ 151/83, OSNCP 1984, nr 5, poz. 82 podobnie J. Brol, Z problematyki sądowego zwalniania od kosztów w sprawach cywilnych , Pr.w Dział.2008.6.19).

Sąd powinien jednak rozważyć konkretne uwarunkowania w sposób powściągliwy i rozsądny.

Sąd Okręgowy uzasadniając zaskarżone postanowienie oddalające wniosek powoda o zwolnienie od opłaty sądowej trafnie wskazał, że z uwagi na wartość przedmiotu sporu oraz szczególny charakter instytucji zwolnienia od kosztów sądowych powód powinien w pierwszej kolejności poczynić stosowne oszczędności, a dopiero, gdyby okazały się one niewystarczające, oczekiwać pomocy państwa w tym zakresie.

Nadto trafnie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, że powód jest osobą doświadczoną zawodowo, która posiada dostateczne umiejętności, aby uzyskać odpowiednie zatrudnienie, a jego bezczynność w tym zakresie nie jest usprawiedliwiona.

Podkreślić także należy, że spór nie posiada nagłego charakteru, co powinno skłaniać powoda do gromadzenia celowych środków na uruchomienie postepowania sądowego..

Oceniając wiarygodność złożonego przez powoda oświadczenia trafnie Sąd I instancji wskazał ponadto, że powód nie przedstawił sytuacji majątkowej swojej oraz rodziny w sposób rzetelny. Wszystko to i to niezależnie od ogólnikowych zarzutów zażalenia skłaniać winno do oddalenia zażalenia powoda. Jedyną okolicznością, która przemawia za przyznaniem powodowi częściowego zwolnienia od kosztów sądowych jest wysokość należnej opłaty od pozwu.

Ta ostatnia wynosi bowiem 12 500 zł i uwzględniając wysokość dochodów powoda w 2015r. i opisany pozwem sposób regulowania zobowiązań w okresie przed wszczęciem postępowania, a także ujawniony w sprawie splot zdarzeń dotyczący jego aktualnej sytuacji życiowej oraz rodzinnej (opisany oświadczeniem) pozwalają Sądowi Apelacyjnemu uznać, że opłata ta stanowi znaczącą barierę finansową, której przekroczenie nie jest możliwe dla powoda w pełnej wysokości dla zachowania konstytucyjnie gwarantowanego prawa do sądu. Uwzględniając zatem, że potencjalne możliwości powoda pozwalają mu na osiąganie dochodów w wysokości nie mniejszej od 2 500 zł miesięcznie uznał Sąd Apelacyjny zażalenie za częściowo usprawiedliwione, a to w zakresie, który dotyczy częściowego zwolnienia od opłaty w zakresie 8/10 części należnej od pozwu.

W pozostałym zakresie ze wskazanych wyżej przyczyn zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Mając to wszystko na uwadze orzekł Sad Apelacyjny jak w postanowieniu na mocy wskazanych przepisów, a nadto art. 386 § 1 i 385 k.p.c. w zw. z art.397 § 2 k.p.c.