W związku ze zbliżającym się powoli końcem kadencji Naczelnej Rady Adwokackiej, zwróciliśmy się do przewodniczących 21 Komisji i Zespołów działających przy Naczelnej Radzie Adwokackiej z uprzejmą prośbą o udzielenie czytelnikom Pokoju Adwokackiego odpowiedzi na 8 pytań, dzięki którym możliwe będzie zaprezentowanie dokonań Komisji/Zespołów.
Komisja ds. Prac Parlamentarnych
Przewodniczący: adw. Jacek Trela
Członkowie: adw. Radosław Baszuk, adw. Justyna Engelgardt, adw. Grzegorz Majewski, adw. Tomasz Sójka, adw. prof. UAM dr hab. Robert Zawłocki, adw. Tomasz Ziński, adw. Aleksandra Marszałek-Dzierżawska, adw. Roman Kusz, adw. Bogusław Owsianik
- Jaki jest przedmiot działalności Komisji/Zespołu, której/któremu Pani Mecenas/Pan Mecenas przewodniczy?
Komisja uczestniczy w pracach legislacyjnych Parlamentu, w posiedzeniach komisji i podkomisji sejmowych oraz senackich prowadzących prace legislacyjne dotyczące ustaw mających znaczenie dla wykonywania zawodu adwokata, a także dla praw i wolności obywatelskich. Samodzielnie, a także we współpracy z Komisją legislacyjną NRA, przygotowywane są stanowiska do projektów aktów prawnych.
Komisja współpracuje także z Ministerstwem Sprawiedliwości w zakresie dotyczącym regulacji prawnych odnoszących się do adwokatury.
W wykonanie tych zadań zaangażowani są – obok mnie – także sekretarz NRA adw. Rafał Dębowski, adw. Anisa Gnacikowska, członkowie Komisji Praw Człowieka NRA oraz Komisji legislacyjnej NRA, a także adwokaci spoza tych gremiów, którzy aktywnie wspierają wysiłki NRA na forach komisji parlamentarnych.
Nasza praca w dużej mierze zależy od rytmu pracy Parlamentu i procedowanych tam projektów ustaw.
- Jak wyżej opisany przedmiot ma się do faktycznych działań podjętych przez Komisję/ Zespół (innymi słowy – co w toku mijającej kadencji zostało zrealizowane, a co nie i dlaczego)?
Obecna kadencja NRA przyniosła z naszej, tj. samorządowej, inicjatywy realizację dużej nowelizacji Prawa o adwokaturze obejmującej dział – postępowanie dyscyplinarne, a także przepisy ustrojowe m.in. dotyczące pozycji rzeczników dyscyplinarnych. Doprowadzając do tej nowelizacji chcieliśmy zakończyć dyskusję na temat “wyprowadzenia” postępowania dyscyplinarnego do sądów powszechnych na szczeblu apelacji. Warunkiem sine qua non stawianym przez Komisję było także zachowanie przez Sąd Najwyższy kontroli kasacyjnej orzeczeń dyscyplinarnych.
Wspólnie z przedstawicielami samorządu radcowskiego, złożyliśmy Ministrowi Sprawiedliwości projekty rozporządzeń dotyczących stawek w sprawach z wyboru oraz w sprawach z urzędu. Choć nie jest tajemnicą, iż przedstawiciele NRA odstąpili od rozmów z uwagi na to, iż propozycje ze strony Ministra Sprawiedliwości w oczywisty sposób zmierzały do podejmowania jedynie pozorowanych zmian oraz niezależnie od dalszych losów proponowanych rozporządzeń warto podkreślić, że po raz pierwszy od 2002 r. podjęliśmy debatę o problemie nieadekwatności stawek wynagrodzeń do nakładu pracy adwokatów, ponoszonych przez nich kosztów oraz rozdźwiękiem ze stawkami rynkowymi. Zainteresowanych szczegółami rozmów i problemów z nimi związanych, odsyłam do mojej obszernej Rozmowy z Pokojem Adwokackim (tu).
Jako przewodniczący Komisji, uczestniczyłem we wszystkich posiedzeniach sejmowej komisji nadzwyczajnej ds. tzw. deregulacji (tzw. pierwsza transza deregulacyjna) oraz w konsultacjach w Ministerstwie Sprawiedliwości dotyczących rozwiązań deregulacyjnych. Nie powinno ulegać wątpliwości, iż proces deregulacji stanowił wyraz politycznej inicjatywy i z tego względu realna możliwość przeciwdziałania mu, była jedynie symboliczna i polegać mogła na minimalizowaniu negatywnych skutków przedsięwzięcia. Podkreślenia wymaga, iż na wniosek NRA wprowadzono etykę, jako nowy przedmiot na egzaminie zawodowym.
Na marginesie, warto zauważyć, iż mimo wcześniejszych ustaleń, pod głosowanie komisji ds. deregulacji poddano zapis, iż piąta część egzaminu zawodowego obejmuje “rozwiązanie zadania z zakresu zasad wykonywania zawodu”. Interwencja w tym zakresie doprowadziła do przejęcia poprawki przez ówczesnego przewodniczącego komisji – posła A. Szejnfelda, a w konsekwencji – przepis zyskał brzmienie “rozwiązanie zadania z zakresu zasad wykonywania zawodu lub zasad etyki“.
Nie powinno ulegać wątpliwości, iż wprowadzenie egzaminu z etyki, jako elementu egzaminu zawodowego, przyniesie środowisku adwokackiemu wiele korzyści, w przeciwieństwie do planowanej pierwotnie propozycji.
W ramach wspomnianej ustawy deregulującej, mocą wspólnych zabiegów przedstawicieli samorządu adwokackiego i radcowskiego, określono precyzyjnie status aplikanta tzw. egzaminowanego poprzez wprowadzenie możliwości zastępowania adwokatów w okresie 1 roku od odbycia aplikacji i z wyłączeniem przypadku, gdy dana osoba zostanie wpisana na listę adwokatów. Jako sukces Komisji wskazać wypada także i to, że ustawa rozszerzyła uprawnienia aplikantów do występowania przed wszystkimi sądami z wyjątkiem SN, NSA i TK już po 6 miesiącach aplikacji (w myśl obowiązujących wcześniej zasad, po 6 miesiącach możliwe było zastępstwo jedynie przed sądami rejonowymi).
Przedstawiciele Komisji uczestniczyli także w pracach legislacyjnych nad ustawą o nieodpłatnej pomocy prawnej, co zaś istotne – pierwotne jej brzmienie istotnie różniło się od rezultatu finalnego. W konsekwencji – NRA oceniła ustawę krytycznie, choć nie wypada nie dostrzec także pozytywów, tj. dopuszczenia aplikantów adwokackich i radcowskich do udziału w systemie nieodpłatnej pomocy prawnej, a także – delegacji ustawowej dla NRA w odniesieniu do zasad wyznaczania adwokatów do realizacji celów ustawy.
Choć w środowisku adwokackim często podnoszono, iż ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej wiązać się będzie z koniecznością świadczenia przez adwokatów tzw. pracy przymusowej (z uwagi na brak w tekście aktu słowa “dobrowolność”), to Uchwałą nr 40/2015 z dnia 19 września 2015 r. Naczelna Rada Adwokacka ustaliła Regulamin określający zasady wyznaczania adwokatów do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, o której mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej i dokumentowania udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej. Zgodnie z postanowieniami Regulaminu – Okręgowe rady adwokackie corocznie, spośród adwokatów uprawnionych do wykonywania zawodu, gromadzą informacje o adwokatach deklarujących gotowość udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej – zatem to nie ustawa, lecz Regulamin wprowadza zasadę dobrowolności.
Jako niemały sukces Komisji wskazać należy także i to, że ustawa nieodpłatnej pomocy prawnej nie nakłada na adwokatów obowiązku pisania pierwszych pism procesowych (pozwów, wniosków) w postępowaniach sadowych i sądowo-administracyjnych (skargi), a jedynie poradnictwo na etapie poprzedzającym postępowanie.
Od czerwca 2015 r. NRA sprzeciwia się zapisom senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji i in. ustaw, zawierającemu rozwiązania godzące w tajemnicę adwokacką, w tym także obrończą, uderzając wprost w interes obywatelski, do ochrony którego tajemnica w istocie służy. Przedstawiciele Komisji uczestniczyli nadto w konferencji uzgodnieniowej w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, zaś stanowisko NRA spotkało się z poparciem ze strony Ministra Administracji i Cyfryzacji, MSZ oraz GIODO. Opierając się na informacjach prasowych stwierdzić należy, iż rząd zdecydował o wycofaniu projektu ww. ustawy z dalszych prac parlamentarnych.
Warto podkreślić, że Komisja, której przewodniczę, ściśle współpracuje z Komisją Praw Człowieka przy NRA, działającej pod przewodnictwem adw. Mikołaja Pietrzaka. Wspólne opinie, obejmujące wnioski obu komisji, przesyłane były Pani Premier Ewie Kopacz oraz wszystkim parlamentarzystom.
Stanowisko NRA w sprawie projektu zmian w ustawie o Policji oraz kwestia stawek za sprawy z urzędu niewątpliwie spotkała się z zainteresowaniem mediów. Jednak nie wszystkie działania Komisji podobną atencję wywołują, a co za tym idzie – istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że niektóre ustawy godzące w interes obywateli lub adwokatury mogą zostać niezauważone. Tytułem przykładu wskazać wypada projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie urzędowania sądów powszechnych i prokuratur, zawierający kilkaset jednostek redakcyjnych, a pośród nich jedna niezwykłej wagi. Projekt przewidywał, za zgodą organu, w którego dyspozycji pozostawał aresztowany – kontrolę jego korespondencji z obrońcą oraz pełnomocnikiem i z tego względu zapisy zostały negatywnie ocenione przez NRA, a następnie wykreślone z projektu.
Nie wypada także pominąć aktywności przedstawicieli Komisji w toku prac legislacyjnych nad ustawą o Trybunale Konstytucyjnym (NRA postulowało wprowadzenie do ustawy uprawnienie samorządu adwokackiego obejmującego wskazywanie kandydatów na sędziów TK, jednak zapisy te nie zyskały akceptacji parlamentarzystów), zmianami w prawie o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, kodeksie postępowania cywilnego oraz innych aktów prawnych, także rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości (np. w sprawie uiszczania opłat w systemie elektronicznym, elektronicznego postępowania o wpis w księgach wieczystych itp.).
- Jaki cel Komisji/Zespołu zostanie (z przekonaniem graniczącym z pewnością) zrealizowany do końca bieżącej kadencji?
Pracujemy (od dłuższego czasu) nad możliwością uzyskania przez adwokatów dostępu do elektronicznej wyszukiwarki ksiąg wieczystych, na takich samych zasadach na jakich dostęp mają m.in. notariusze (w pracach tych wiodącą rolę odgrywa adw. Rafał Dębowski), będziemy także kontynuować starania o podwyższenie wysokości taksy adwokackiej w sprawach z urzędu, bowiem obecny stan rzeczy niewątpliwie nie satysfakcjonuje środowiska.
- Czy i ewentualnie co – chciała Pani/chciał Pan Mecenas zmienić w funkcjonowaniu Komisji/Zespołu, obejmując funkcję przewodniczącego oraz – czy udało się tę zmianę osiągnąć?
Komisja powinna mieć zaplecze w postaci 1 – 2 osób współpracujących z nią na stałe. Zasadne wydaje się bowiem dokonywanie wstępnej analizy wpływających do NRA projektów aktów prawnych, celem zaopiniowania. Wsparcie pozwoliłoby zaś na dokonywanie ich racjonalnej selekcji pod kątem zasadności zajęcia stanowiska. W chwili obecnej, pracę tę dokonuję ja lub mec. Rafał Dębowski, niekiedy przy wsparciu Komisji Legislacyjnej przy NRA, lub adwokatów sygnalizujących problemy, na które napotkali w praktyce zawodowej.
- Jak często odbywały się spotkania członków Komisji/Zespołu? Jeśli spotkań nie było, to w jakiej formie odbywały się kontakty przewodniczącego i członków oraz czy ich częstotliwość mogła mieć wpływ na zrealizowanie zaplanowanych celów?
Kontaktujemy się głównie telefonicznie lub mailowo, spotykamy się najczęściej w Parlamencie. Uważam, że forma kontaktu, dla realizacji celów Komisji nie ma tak istotnego znaczenia ja potrzeba wsparcia, o której wspomniałem w pkt 4. powyżej.
- Czy w ocenie Pani Mecenas/Pana Mecenasa, członkowie Palestry wiedzą o tym, czym zajmował/a się Zespół/Komisja w toku kadencji? Jeśli tak, skąd tę wiedzę czerpali, a jeśli nie – gdzie stosowne informacje powinny się ukazywać?
Głównym źródłem informacji o pracach Komisji jest strona www.adwokatura.pl, jednak nie uważam, aby było to źródło wystarczające.
- Czy obecnie obowiązująca formuła podziału kompetencji pomiędzy Komisjami/Zespołami NRA zdaje egzamin, czy wymaga modyfikacji, a jeśli tak, to w jakim kierunku?
Uważam, że konieczne jest dokonanie przeglądu aktywności poszczególnych komisji i rozważenie likwidacji tych, których aktywność nie jest wystarczająca. Dzięki temu, po pierwsze – zarządzanie pracami poszczególnych komisji byłoby łatwiejsze, po drugie zaś – bardziej racjonalna byłaby dystrybucja środków na ich funkcjonowanie.
- W skali od 1 do 10 – w jakim stopniu jest Pani/Pan Mecenas zadowolona/y z tego, co Komisja osiągnęła/Zespół osiągnął w toku kadencji?
Bardzo trudno wystawić ocenę pracom Komisji, której się przewodniczy. Pozwolę sobie zatem tego nie robić i udzielić odpowiedzi w inny sposób. W mojej ocenie największym sukcesem inicjatyw i działań Komisji jest wprowadzenie zmian w ustawie Prawo o adwokaturze, obejmujących także zakres egzaminu zawodowego, który od 2016 r. obejmie etykę.
Niewątpliwie cieszyć się należy z tego, iż za sprawą także NRA, zatrzymano prace parlamentarne nad projektem ustawy o Policji. Jednak wszystkie sukcesy, także te mniej spektakularne, dają mi ogromną satysfakcję Największą radość odczuwam jednak wtedy, gdy udaje się naprawić nieprzemyślane projekty aktów prawnych. Dzięki temu bywa, że pojęcie “racjonalny ustawodawca” przestaje mieć charakter jedynie teoretyczny. Jeśli za sprawą przedstawicieli adwokatury – tym lepiej.
No comments