8 pytań, 8 odpowiedzi, adw. Mikołaj Pietrzak

W związku ze zbliżającym się powoli końcem kadencji Naczelnej Rady Adwokackiej, zwróciliśmy się do przewodniczących 21 Komisji i Zespołów działających przy Naczelnej Radzie Adwokackiej z uprzejmą prośbą o udzielenie czytelnikom Pokoju Adwokackiego odpowiedzi na 8 pytań, dzięki którym możliwe będzie zaprezentowanie dokonań Komisji/Zespołów.

---

 

Komisja Praw Człowieka (opiekun komisji: adw. Andrzej Zwara)

Przewodniczący: adw. Mikołaj Pietrzak

Wiceprzewodniczący: adw. Katarzyna Szoda-Wolska, adw. Justyna Metelska

Członkowie: adw. Mateusz Boznański,  adw. Michał Bukowiński, adw. Krystyna Burska, adw. Zofia Daniszewska-Dek, adw. Monika Gąsiorowska, adw. dr Wieńczysław Grzyb, adw. Maciej Indan-Pykno, adw. dr Agnieszka Kastelik-Smaza, adw. prof. dr hab. Tomasz Koncewicz, adw. Grzegorz Kuczyński, adw. Mariusz Lewandowski, adw. Maciej Loga, adw. Paweł Osik, adw. Mariusz Paplaczyk, adw. Artur Pietryka, adw. Agata Helena Skóra, adw. dr hab. Jacek Skrzydło, adw. Bogdana Słupska-Uczkiewicz, adw. Magdalena Sykulska-Przybysz, adw. Michał Indan-Pykno, adw. Małgorzata Mączka-Pacholak, apl. adw. Anna Mazurczak

 

1. Jaki jest przedmiot działalności Komisji/Zespołu, której/któremu Pani Mecenas/Pan Mecenas przewodniczy?

Głównym zadaniem Komisji Praw Człowieka jest identyfikowanie naruszeń praw człowieka we współczesnym życiu społecznym oraz ich przyczyn, a także wskazywanie środków usunięcia tych naruszeń oraz ich zapobiegania na przyszłość. Komisja Praw Człowieka podejmuje publiczne działania na rzecz ochrony praw i wolności człowieka w imieniu NRA. Podejmujemy działania i angażujemy się w inicjatywy i projekty, działając na rzecz wzmocnienia ochrony praw jednostki.

 

2. Jak wyżej opisany przedmiot ma się do faktycznych działań podjętych przez Komisję/ Zespół (innymi słowy – co w toku mijającej kadencji zostało zrealizowane, a co nie i dlaczego?)

Działania Komisji są bardzo zróżnicowane i odbywają się na kilku poziomach. W obecnej kadencji w ramach Komisji przygotowaliśmy kilka opinii amicus curiae [opinii przyjaciela sądu] w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym, między innymi w sprawach dotyczących retencji danych i kontroli operacyjnej, kontaktów zatrzymanego z adwokatem czy kontrowersyjnej ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób. W ubiegłym roku przedstawiciele Komisji wzięli udział w rozprawie przed TK w sprawie retencji danych i kontroli operacyjnej. W obecnej kadencji kontynuujemy strategiczne działania mające na celu zwiększenie udziału Adwokatury w monitorowaniu wykonywania orzeczeń strasburskich. Właśnie finiszujemy z pracami dotyczącymi przedstawienia Komitetowi Ministrów Rady Europy raportów w sprawie wykonywania orzeczeń Trybunału w najważniejszych polskich sprawach, dotyczących między innymi tymczasowego aresztowania, przewlekłości postępowań, nowelizacji prawa o zgromadzeniach, tzw. szczególnie niebezpiecznych więźniów czy ochrony praw reprodukcyjnych. Członkowie Komisji często uczestniczą w seminariach eksperckich i konferencjach naukowych, posiedzeniach Zespołu ds. Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przy MSZ, posiedzeniach senackich i sejmowych komisji (m.in. Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu RP, stałej Podkomisji ds. Wykonywania przez Polskę Wyroków Europejskiego Trybunał Praw Człowieka, Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji). Opracowujemy opinie w sprawach projektów aktów prawnych, uczestniczymy w pracach legislacyjnych dotyczących projektów ustaw, które szczególnie odnoszą się do ochrony konstytucyjnych praw i wolności jednostki, a ostatnimi czasy – także gwarancji wykonywania zawodu adwokata w związku z nowelizacją m.in. ustawy o Policji w zakresie kontroli operacyjnej.

 

W 2014 r. zorganizowaliśmy kilka konferencji naukowych w całej Polsce. W Warszawie – konferencję „Inność, tolerancja, uprzedzenia”, w Bydgoszczy – konferencję „Pozbawienie wolności nie pozbawia praw”, w Poznaniu – „Pełnoprawna niepełnosprawność”, współorganizowaliśmy także VII Warszawsko-Toruńskie kolokwium naukowe praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego „Odpowiedzialność międzynarodowa w związku z naruszeniami człowieka, międzynarodowego prawa humanitarnego i karnego”. W 2015 r. zorganizowaliśmy w Warszawie 2 konferencje – „Karta praw podstawowych w polskim porządku prawnym” oraz “Nowy proces karny – sprawiedliwość dla wszystkich?”. Ta ostatnia cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. W najbliższym czasie planujemy zorganizowanie konferencji o prawach człowieka w czasach konfliktu (w tym również o problematyce uchodźców), a także konferencję o prawie dostępu do opieki medycznej.

 

Współpracujemy z Komisją Kształcenia Aplikantów Adwokackich i Komisją Współpracy z Zagranicą i Zespołem do Spraw Kobiet przy NRA, a także organizacjami pozarządowymi – Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Polskim Towarzystwem Prawa Antydyskryminacyjnego i Fundacją Panoptykon. Cieszę się też, że członkowie Komisji prowadzili zajęcia z zakresu Konwencji i postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka dla aplikantów izby warszawskiej.

 

W obecnej kadencji Komisja wystąpiła z wnioskami o udostępnienie informacji publicznej w dwóch ważnych sprawach. Po pierwsze, wystąpiliśmy o informację publiczną m.in. do komisariatów, komend, prokuratur i sądów dotyczącą danych statystycznych o obecności adwokata w związku z zatrzymaniem na różnych etapach postępowania karnego. Po drugie, zwróciliśmy się do wszystkich sądów okręgowych i apelacyjnych w Polsce o udostępnienie informacji publicznej dotyczącej zażaleń na postanowienia w sprawach aresztowych – otrzymaliśmy bardzo ciekawe dane, które przedstawimy w raporcie z wykonania wyroków ETPCz w sprawach z grupy Trzaska przeciwko Polsce. Zbadaliśmy, że zażalenia na postanowienia w sprawach aresztowych są skuteczne zaledwie w ok. 10 % spraw.

 

Podjęliśmy także szereg uchwał, m.in. w sprawie sytuacji na Ukrainie, przedstawiliśmy stanowiska w sprawie aresztowania azerskich adwokatów i licznych obrońców praw człowieka. Komisja na bieżąco aktualizuje listę adwokatów gotowych do świadczenia pomocy prawnej w postępowaniach przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, jest współtwórcą tego dokumentu (dostępnego pod adresem: http://www.adwokatura.pl/etpc/)

 

Obecnie, opracowujemy założenia ogólnopolskiego turnieju dla aplikantów adwokackich dotyczącego postępowań przez Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, opartego na zasadzie moot court. Chcemy, aby turniej przyczynił się do zwiększenia wiedzy i świadomości aplikantów adwokackich co do praktycznego sposobu pisania skarg i modelu postepowania przed Trybunałem. Z całą pewnością założenia turnieju zostaną w najbliższym czasie przedstawione Prezydium NRA. Mam nadzieję, że ta koncepcja spotka się z aprobatą Prezydium NRA.

 

Lista spraw i problemów związanych z ochroną praw jednostki właściwie nie ma końca. Na posiedzeniach Komisji staramy się starannie wybierać sprawy, w których będziemy działać, i tematy, jakim będziemy poświęcać nasze konferencje. Zawsze działamy w poczuciu niedosytu, ponieważ zawsze są tematy, którymi należałoby się starannie zająć, a nam po prostu braku brakuje sił, czasu, a niektórych przypadkach także środków finansowych. Chcę też podkreślić, że członkowie Komisji poświęcają swój czas i energię, często także czas i energię swoich współpracowników z kancelarii, by całkowicie pro bono przyczyniać się do podwyższania standardów prawnoczłowieczych w Polsce.

 

3. Jaki cel Komisji/Zespołu zostanie (z przekonaniem graniczącym z pewnością) zrealizowany do końca bieżącej kadencji?

Przedstawimy Komitetowi Rady Ministrów raporty z wykonywania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w najważniejszych polskich sprawach. Zorganizujemy konferencję o prawach człowieka w czasach konfliktu i dostępie do opieki medycznej. Przestawimy projekt moot court o postępowaniu przez ETPCZ do Prezydium NRA, z nadzieją, że spotka się z przychylnością Prezydium. Chcemy ruszyć z turniejem w styczniu 2016 r.

 

4. Czy i ewentualnie co – chciała Pani/chciał Pan Mecenas zmienić w funkcjonowaniu Komisji/Zespołu, obejmując funkcję przewodniczącego oraz – czy udało się tę zmianę osiągnąć?

W związku z tym, że iż w poprzedniej kadencji także miałem zaszczyt pełnić funkcję przewodniczącego Komisji Praw Człowieka, moim zamiarem było kontynuowanie projektów rozpoczętych w minionej kadencji. Myślę, że udało nam się to osiągnąć – organizując konferencje, przygotowując opinie i raporty. Bardzo dobrym krokiem było otwarcie Komisji na wielu młodych adwokatów, pełnych energii i pomysłów. Zdynamizowało to nasze działanie i powstrzymało nas to przed wpadnięciem w utarty schemat i przyzwyczajenia.

 

5. Jak często odbywały się spotkania członków Komisji/Zespołu? Jeśli spotkań nie było, to w jakiej formie odbywały się kontakty przewodniczącego i członków oraz czy ich częstotliwość mogła mieć wpływ na zrealizowanie zaplanowanych celów?

Spotykamy się prawie co miesiąc, w sobotę, w siedzibie Naczelnej Rady Adwokackiej. Bardzo doceniam to, że na posiedzenia Komisji zawsze przyjeżdżają członkowie także z innych, często odległych, miast. Do tego jesteśmy w bieżącym kontakcie mailowym i bardzo często podejmujemy decyzje i dzielimy się zadaniami na podstawie wewnętrznych konsultacji w drodze „obiegowej”. Spotkania Komisji są dobrą okazją do wymiany poglądów i doświadczeń, często dyskutujemy o ważnych sprawach, wspólnie ustalając kierunki działań Komisji.

 

6. Czy w ocenie Pani Mecenas/Pana Mecenasa, członkowie Palestry wiedzą o tym, czym zajmował/a się Zespół/Komisja w toku kadencji? Jeśli tak, skąd tę wiedzę czerpali, a jeśli nie – gdzie stosowne informacje powinny się ukazywać?

O bardzo wielu działaniach Komisji można dowiedzieć się ze strony adwokatura.pl i facebooka Naczelnej Rady Adwokackiej. Dbamy o to, by na bieżąco informować o naszych inicjatywach i działaniach, chociażby ostatnio – o stanowiskach w sprawie nowelizacji ustawy o Policji i innych ustaw mających na celu wykonania ubiegłorocznego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, czy udziale w posiedzeniu senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, gdzie zabraliśmy głos w sprawie raportu MSZ z wykonywania orzeczeń strasburskich. Ilekroć organizujemy konferencje, dbamy o też to, by informacja o niej była przesyłana w formie newslettera do wszystkich Okręgowych Rad Adwokackich z prośbą o przekazanie informacji do wszystkich członków Izby, by informacja o naszych działaniach trafiła do każdego adwokata w Polsce. Gdy organizujemy konferencje, zakładamy profile wydarzeń na facebooku.

 

7. Czy obecnie obowiązująca formuła podziału kompetencji pomiędzy Komisjami/Zespołami NRA zdaje egzamin, czy wymaga modyfikacji, a jeśli tak, to w jakim kierunku?

Formuła jest w znacznej części umowna, ponieważ wiele działań Komisji Praw Człowieka pokrywa się z zakresem kompetencji innych Komisji przy NRA. Jestem zdania, że mniej istotny jest formalny podział kompetencji pomiędzy Komisjami, a znacznie bardziej istotne jest zaangażowanie i otwartość przewodniczących poszczególnych Komisji, co pozwala na sprawną komunikację i współpracę. Myślę, że warto pomyśleć nad sposobem doskonalenia komunikacji pomiędzy Komisjami tak, by prawa ręka wiedziała, co robi lewa.

 

8. W skali od 1 do 10 – w jakim stopniu jest Pani/Pan Mecenas zadowolona/y z tego, co Komisja osiągnęła/Zespół osiągnął w toku kadencji?

Jestem bardzo zadowolony z zaangażowania wielu członków Komisji, jednocześnie ja sam jestem tak jestem skonstruowany, że nigdy do końca nie jestem zadowolony z naszych projektów i zawsze jestem przekonany, że można coś zrobić lepiej. Myślę jednak, że zabieranie głosu w ważnych sprawach sprawiło, że Adwokatura stała się istotnym uczestnikiem debaty publicznej na płaszczyznach, na których jeszcze kilka lat temu była nieobecna lub niewidoczna. Zaangażowanie i osiągnięcia moich Kolegów i Koleżanek oceniam na 9, sam nie ośmielę się jednak wystawić oceny własnej działalności.