Prawniczy język angielski – kolokacje, dr Aleksandra Łuczak

Osoby uczące się prawniczego języka angielskiego na pewno rozumieją ogrom wysiłku, jaki należy włożyć w naukę kolokacji…

Słownik Języka Polskiego PWN definiuje związki wyrazowe, czyli tak zwane kolokacje, jako „często spotykane połączenia wyrazów, których znaczenie wynika ze znaczenia ich składników”. W języku angielskim kolokacje mogą składać się z różnej liczby i różnych rodzajów wyrazów. Najprostszy podział wyodrębnia sześć rodzajów kolokacji: przymiotnik + rzeczownik (wrongful dismissal), (podmiot-) rzeczownik + czasownik (court ruled), rzeczownik + rzeczownik (piece of advice), przysłówek + przymiotnik (summarily tried), czasownik + przysłówek (severely criticize) i czasownik + (dopełnienie-) rzeczownik (receive a salary).

Aby nieco skomplikować sprawę można dodatkowo podzielić grupę czasownik + rzeczownik na dwie bardziej szczegółowe: czasownik + rzeczownik (make a decision) i czasownik + przyimek + rzeczownik (come to a decision).

Aby sprawę skomplikować już całkowicie możemy dodać więcej przyimków do angielskich kolokacji i utworzyć kolejne kategorie: rzeczownik + przyimek (interest in), przyimek + rzeczownik (on demand) i przymiotnik + przyimek (worth of), które stanowią tak zwane kolokacje gramatyczne. Znajomy doktorant próbował w swojej pracy badawczej policzyć wyrażenia przyimkowe występujące w tekstach wykorzystywanych w nauce języka prawniczego i uzyskał wynik… 290.

Tworzenie kolokacji w przeciwieństwie do zasad gramatyki nie podlega żadnym jasno sprecyzowanym regułom. Pewne słowa występują razem tylko dlatego, że w takim połączeniu używa się ich od dawna. Trudno jest wyjaśnić, dlaczego w języku angielskim organizując przyjęcie mówimy „to throw, hold, have a party” a nie „to make a party”. Podobnie w języku prawniczym użyjemy wyrażenia „to break the law” mówiąc o łamaniu prawa, ale już „to breach a contract” mając na myśli naruszenie warunków umowy i „to infringe a copyright” odnosząc się do naruszenia praw autorskich. Opanowanie i znajomość kolokacji jest zatem jednym z najtrudniejszych aspektów procesu uczenia się języka prawniczego i jest dużym wyzwaniem dla słuchaczy.

Część kolokacji w języku prawniczym jest stosunkowo elastyczna i niektóre czasowniki, przysłówki lub przymiotniki mogą być zastąpione ich synonimami bez zmiany znaczenia danego związku wyrazowego. Na przykład w wyrażeniu „to settle a dispute” czasownik „to settle” można zastąpić czasownikiem „to resolve” i nie spowoduje to zmiany znaczenia całej frazy.

Istnieje jednak grupa kolokacji typowych dla branżowego języka prawniczego, które powstały w wyniku wieloletniej tradycji. Są to wyrażenia, które były używane przez pokolenia prawników, przekazywane z pokolenia na pokolenie w tekstach, często bardzo niepoprawnych gramatycznie, składniowo i interpunkcyjnie. To jednak w oparciu o te teksty kształciły się kolejne roczniki prawników i wykorzystywały pewne, utarte i utrwalone przez tradycję wyrażenia i zwroty mówiąc o konkretnych zagadnieniach, zjawiskach i elementach procesu prawnego. Użycie innych wyrażeń i zwrotów wprowadziłoby dwuznaczność i niejasność. Dlatego też, w procesie nauczania i uczenia się angielskiego języka prawniczego tak bardzo ważne jest rozwijanie znajomości specjalistycznego słownictwa ze szczególnym naciskiem na kolokacje, gdyż mają one wpływ nie tylko na płynność wypowiedzi, ale również świadczą o profesjonalizmie użytkownika. Zwolennik prostego angielskiego Rupert Haigh ilustruje powyższe zagadnienie przykładami kolokacji (czasownik + rzeczownik) używanymi do określenia zakończenia różnorodnych procesów, spraw, zdarzeń w obrębie prawa:
„annul marriage/contract”, „cancel order/meeting/appointment”, „discharge obligation/duty/invoice/contract/from liability”, „dismiss application/employee/appeal”, „repeal law/statute”, „repudiate contract”, „rescind contract”, „revoke order/power of attorney/ permission/authorization”, „terminate contract/employment”, „withdraw offer/permission/support”.

Powyższe przykłady pokazują jak ogromnym wyzwaniem jest dążenie do poprawności językowej w procesie uczenia się języka prawniczego, co z kolei jest jedną z najważniejszych umiejętności oczekiwanych przez pracodawców. Badanie przeprowadzone przez Catherine Mason z wydawnictwa Global Legal English wśród największych międzynarodowych kancelarii prawniczych, tzw. magicznego kręgu, w 2010 roku potwierdziło, że doskonała znajomość języka angielskiego jest jednym z najważniejszych kryteriów rekrutacyjnych. Badania cytowane powyżej pokazują, że wyrażenia przyimkowe są bardzo istotnym elementem języka prawniczego i mogą być źródłem wielu nieścisłości jak chociażby w wyrażeniu „submit your offer WITHIN 7 days” (w ciągu 7 dni, tj. któregokolwiek dnia przed upływem 7 dni) i „submit your offer IN 7 days” (za 7 dni, tj. w siódmym dniu licząc od dzisiaj). Innym przykładem jest zrozumienie różnicy pomiędzy „draft the contract BY 5 o’clock” (napisać/skończyć pisanie do godz. 5.00) i ,,draft the contract UNTIL 5 o’clock” (pisać do godz. 5.00).

Jeśli są Państwo zainteresowani rozwijaniem swojej znajomości prawniczego języka angielskiego zachęcam do korzystania z, opracowanych przeze mnie i moich studentów z Akademii Leona Koźmińskiego, gotowych, darmowych fiszek dostępnych wraz z ćwiczeniami na stronie http://www.memrise.com/user/LegalEnglish/courses/teaching/ oraz na urządzeniach mobilnych po zainstalowaniu aplikacji memrise (iPhone i Android).

dr Aleksandra Łuczak