Pierwsze Damy Adwokatury, adw. Weronika Hołowczyc

W dniu 24 listopada 2016 r. minie 9 lat od wyboru adw. Joanny Agackiej – Indeckiej na Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej. Ten fakt oraz zbliżający się Krajowy Zjazd Adwokatury, a wraz z nim wybory władz samorządowych, to dobry moment, aby wspomnieć sylwetkę Pani Mecenas – wybitnej prawniczki, która swoim oddaniem oraz zaangażowaniem w sprawy Palestry udowadniała, że w Adwokaturze nie brakuje wyjątkowych kobiet. Kobiet, które swoją ciężką pracą, wiedzą i profesjonalizmem potrafią zyskać zaufanie, które sprawi, że Adwokaturą przyjdzie im kiedyś pokierować…

Joanna Agacka – Indecka urodziła się w Łodzi i tam, w 1988 r. ukończyła studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Po studiach pracowała w kancelariach w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Odbyła szkolenia pełnomocnika Międzynarodowego Trybunału Karnego w Akademii Prawa Europejskiego w Trewirze.

W działalność samorządową zaangażowała się już podczas aplikacji adwokackiej – od roku 1994 była członkiem Komisji Praw Człowieka przy NRA, egzamin adwokacki zdała w styczniu 1996 r. W roku 2001 została wybrana na członka Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi, od maja do grudnia 2004 r. pełniła funkcję wicedziekana ORA w Łodzi. Zapoczątkowała wówczas prace Komisji Prawnej oraz cykl ogólnopolskich konferencji Komisji Prawnych okręgowych rad adwokackich.

Ówczesny Minister Sprawiedliwości, Krzysztof Kwiatkowski, w lutym 2010 r. powołał mec. Agacką – Indecką w skład Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego. – To była najlepsza z możliwych decyzji – wspominał później. – To Ona swoją mądrością, swoim praktycznym podejściem do przepisów prawa wielokrotnie mówiła, co należy zmienić.

Funkcję Prezesa NRA pełniła niespełna 3 lata, zginęła tragicznie w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010r.

Ci, którzy znali mec. Agacką – Indecką wspominali Ją jako „świetnie wykształconą profesjonalistkę, swobodnie poruszającą się w prawniczym świecie zachodnim, doskonale reprezentującą Polską Adwokaturę na międzynarodowych konferencjach i kongresach prawniczych” (Andrzej Bąkowski, adwokat).

„Nie było w niej krzty prywaty, zawiści, czy urazy. A przecież z mało znanej koleżanki z Łodzi stała się Pierwszą Damą naszego środowiska. Doskonale rozumiała istotę Adwokatury, jej wagę i wartość nie dla adwokatów, lecz dla szarego obywatela, dla wymiaru sprawiedliwości, dla demokratycznego państwa.” (Krzysztof Boszko, adwokat, były Sekretarz NRA).

Ale postać adw. Agackiej – Indeckiej była wyjątkowa nie tylko ze względu na Jej zawodowe dokonania. Mecenas Agacka – Indecka poza pracą w kancelarii i pełnieniem funkcji prezesa NRA  była także żoną i matką i z każdej z tych ról doskonale się wywiązywała. Obalała stereotypy, udowadniała, że posiadanie rodziny nie wyklucza bycia także świetną profesjonalistką, powszechnie cenioną i szanowaną. „Adwokatura i Rodzina to były dwie pasje Jej życia, które starała się godzić.” (Jerzy Glanc, adwokat, Dziekan ORA w Gdańsku)

Adwokatura, w czasach, kiedy na jej czele stała mec. Agacka – Indecka zmagała się z niesprzyjającą atmosferą legislacyjno – polityczną. To dzięki Pani Prezes doszło do swoistego „przebudzenia” środowiska, które dostrzegło potrzebę rozwoju i zmian. Adwokatura w latach, gdy przewodniczyła jej mec. Agacka – Indecka, odzyskała należne jej miejsce oraz szacunek społeczeństwa.

Jednak zanim adw. Agacka – Indecka została Prezesem Naczelnej Rady Adwokackiej funkcję tę, ponad dwadzieścia lat wcześniej, piastowała inna wybitna kobieta, przedstawicielka Polskiej Palestry – adw. Maria Budzanowska. Zapisała się na kartach historii nie tylko, jako wybitny adwokat, ale także doskonały legislator, a przede wszystkim jako symbol walki z władzą komunistyczną, której nie bała się przeciwstawić.

Lata, w których żyła Prezes Budzanowska, a także okres Jej aktywności zawodowej to czasy o wiele bardziej burzliwe dla Polskiej Adwokatury, niż te, w których działalność prowadziła mec. Agacka – Indecka.

Maria Budzanowska przyszła na świat w 1930 r. w Grodnie. Wraz z ojcem, dowódcą batalionu, uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim jako łączniczka. Skończyła prawo na Uniwersytecie Łódzkim, od 1957 r. wykonywała zawód adwokata w Piotrkowie Trybunalskim. W 1976 r. uzyskała mandat poselski, funckję tę pełniła przez dwie kadencje (sejm PRL VII i VIII kadencji). Była wiceprzewodniczącą Komisji Prac Ustawodawczych. Była także jednym z pięciu posłów – adwokatów, którzy wystąpili z inicjatywą ustawodawczą w Sejmie, w celu uchwalenia nowego Prawa o adwokaturze.

Prace nad ustawą podjęto na Ogólnopolskim Zjeździe Adwokatów, który miał miejsce w dniach 3-4 stycznia 1981 r. w Poznaniu. I choć zjazd odbył się mimo braku podstawy prawnej i bez zezwolenia władz państwowych, wzięło w nim udział ponad 450 adwokatów.

Zjazd był okazją do przedyskutowania aktualnej sytuacji w kraju oraz do rozmów na temat roli samorządu zawodowego i etyki adwokackiej. Pracami nad ustawą zajmowała się powołana komisja legislacyjna, w skład której wchodziła także mec. Maria Budzanowska. Prace komisji zakończyły się w styczniu 1981 r. opracowaniem wstępnej wersji ustawy.

Podstawowymi założeniami projektu było m.in. wprowadzenie zmian w zakresie przygotowania do zawodu. Wpis na listę adwokatów warunkowało odbycie jednolitej, czteroletniej aplikacji adwokackiej, zakończonej zdaniem egzaminu zawodowego. Podstawą funkcjonowania adwokatury miał od tej pory być przede wszystkim samorząd zawodowy, zaś jej głównym celem udzielanie pomocy prawnej oraz współdziałanie w ochronie praw i wolności obywatelskich. Powołano organy adwokatury oraz organy izb adwokackich – Krajowy Zjazd Adwokatury, Naczelną Radę Adwokacką, Wyższy Sąd Dyscyplinarny i Wyższą Komisję Rewizyjną.

Ustawa Prawo o adwokaturze została uchwalona 26 maja 1982r., weszła w życie 1 października 1982 r.

Dokładnie rok później, tj. 1 października 1983r., swoje obrady rozpoczął pierwszy Krajowy Zjazd Adwokatury, zwołany pod rządami nowej ustawy. Prezesem Naczelnej Rady Adwokackiej większością głosów wybrana została mec. Maria Budzanowska, jako pierwsza w historii Polski kobieta. Nie ulega wątpliwości, że o wyborze tym zadecydowała osobowość mec. Budzanowskiej i Jej niekwestionowany autorytet. Maria Budzanowska wyróżniała się intelektem oraz doświadczeniem zdobytym przez ponad 20 lat pracy zawodowej i działalności w organach samorządowych. Bliska jej była idea samorządności zawodowej.

Kierowana przez mec. Budzanowską Naczelna Rada Adwokacka kontynuowała przyjętą podczas Zjazdu politykę, wytyczoną podjętymi wówczas uchwałami. Wśród nich, najistotniejsze znaczenie odgrywały te, w ramach których postulowano praktyczne realizowanie praw i wolności obywatelskich, a także wyrażano niepokój z powodu represji w stosunku do pracowników należących do NSZZ „Solidarność”. Widmo konfliktu politycznego z władzami stawało się nieuchronne.

Podjęte przez KZA uchwały zostały uchylone przez Sąd Najwyższy w październiku 1984 r. z powodu ich rzekomej sprzeczności z prawem. Sytuację w adwokaturze władze oceniały jako niepomyślną, a partyjny wpływ na środowisko, jako o wiele za słaby. Działania władz skierowane przeciwko NRA, a także samej Prezes Budzanowskiej przybierały na sile. Na posiedzeniu Naczelnej Rady Adwokackiej w dniu 16 marca 1985r. wezwano Marię Budzanowską do rezygnacji ze stanowiska.

14 kwietnia 1985 r. mec. Maria Budzanowska zapowiedziała złożenie pisemnego oświadczenia i oznajmiła,  że dla dobra adwokatury rezygnuje z wykonywania obowiązków Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, czyniąc to pod presją niemożności jej wykonywania. Te wydarzenia do dziś traktowane są jako niespotykane nigdy wcześniej próba politycznego nacisku na niezależną i samorządną adwokaturę. Postawa Prezes Marii Budzanowskiej to przykład niezwykłej odwagi i poświęcenia, w imię walki o idee i przekonania.

„(…) była na wielkiej scenie smutnej strony życia. Zabrakło osoby, która była wspaniałym człowiekiem, doskonałym adwokatem i wzorowym Prezesem Naczelnej Rady Adwokackiej.”

Tak mec. Agacką – Indecką wspominała mec. Krystyna Skolecka – Kona, przyjaciółka rodziny. Podczas uroczystości pogrzebowej w dniu 19 kwietnia 2010 r. w Łodzi mówiła o Niej tak: „Byłaś zapatrzona na wielką postać, która kiedyś z nami była w latach 80-tych, bardzo trudnych latach naszej Polski, naszej Adwokatury – na świętej pamięci Marię Budzanowską. Miałaś jej cechy charakteru. Ogromny patriotyzm, dar perswazji i przekonywania do słusznej sprawy, niezłomną wolę walki o Adwokaturę. O słuszną, praworządną, niezależną Adwokaturę.”

Dwie różne kobiety, dwie niezależne historie. Wspólne cele i ideały. Każda z Nich dobre imię oraz niezależność Adwokatury stawiała ponad własne interesy. Siła charakteru, odwaga i walka o własne przekonania, to cechy, które przypisać można nielicznym, a którymi odznaczały się mec. Maria Budzanowska i mec. Joanna Agacka – Indecka.

Adwokatura to nasza wspólna sprawa, niezależnie od poglądów. O tym swoją postawą niezmiennie przekonywały Panie Mecenas. Prezeski. Prekursorki. Pierwsze Damy Adwokatury.

Adwokat Weronika Hołowczyc

 

* przygotowując powyższy tekst korzystałam z książki „Hisotria Adwokatury” autorstwa Adama Redzika oraz Tomasza J. Kotlińskiego (wydanej przez Naczelną Radę Adwokacką, Ośrodek Badawczy Adwokatury im. Witolda Bayera oraz Redakcję „Palestry”, Warszawa 2012), a także z numeru 4/2010 Pisma Adwokatury Polskiej „Palestra”;

 

Tekst został opublikowany w #3 Magazynu Pokój Adwokacki