Uchwała ORA w Poznaniu

Sprawa zwrócenia się do Naczelnej Rady Adwokackiej o podjęcie uchwały w przedmiocie wystąpienia do najwyższych władz Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie zagwarantowania prawidłowości procesu legislacyjnego

Po zreferowaniu sprawy przez Dziekana prof. dr hab. Macieja Gutowskiego, ORA w Poznaniu w składzie:

1. prof. dr hab. Maciej Gutowski – Dziekan
2. dr Ewa Habryn-Chojnacka – Wicedziekan
3. Tomasz Jachowicz – Wicedziekan
4. Katarzyna Golusińska – Sekretarz
5. Marek Woźnicki – Zastępca Sekretarza
6. Krzysztof Szkurat – Skarbnik
7. Cezary Nowakowski – Rzecznik Dyscyplinarny
8. Wojciech Celichowski – Członek
9. Antoni Dynowski – Członek
10. Tomasz Guzek – Członek
11. Maciej Loga – Członek
12. Marek Matyjaszczyk – Członek
13. Bernard Rozwałka – Członek
14. Adam Swoboda – Członek

 

na posiedzeniu w dniu 18 grudnia 2015 r. podjęła jednogłośnie w głosowaniu tajnym

 

uchwałę

zwrócić się do Naczelnej Rady Adwokackiej o podjęcie uchwały w przedmiocie wystąpienia do najwyższych władz Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie zagwarantowania prawidłowości procesu legislacyjnego, w szczególności w zakresie najistotniejszych z punktu widzenia ustrojowego  aktów prawnych dotyczących funkcjonowania Rzeczpospolitej Polskiej, takich jak Konstytucja i ustawy ustrojowe dotyczące funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego, sądów powszechnych i prokuratury. Adwokatura, jako lider środowisk prawniczych ma obowiązek baczyć, by w ramach reguł demokratycznego państwa prawnego, nie dochodziło do przekraczania prawnych kompetencji płynących z większościowego mandatu, wynikającego z demokratycznego wyboru. Funkcję powyższą, kierując się wskazaniami wynikającymi z ustawowej misji adwokatura powinna realizować w interesie całego społeczeństwa oraz rządzących.   Nadzwyczajne tempo uchwalania prawa, w którym od wniesienia projektu ustawy do jego uchwalenia mijają godziny lub doby, ograniczać może prawo społeczeństwa do zapoznania się z podejmowanym przez parlament decyzjami oraz udział w dyskusji nad projektowanymi zmianami i nie daje możliwości wypowiedzenia stanowiska i udziału w konsultacjach partnerów społecznych oraz organizacji samorządowych. Adwokatura, posiadająca legitymację ustawową oraz prawie stuletnie doświadczenie w kwestii kształtowania prawa a także autorytet w postaci adwokatów, wybitnych ekspertów w swoich dziedzinach, winna mieć możliwość udziału w procesie legislacyjnym.

 

Uzasadnienie

Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze Adwokatura powołana jest do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa. Okręgowa Rada Adwokacka w Poznaniu zawsze z uwagą przygląda się procesowi tworzenia prawa w Polsce, w szczególności w najistotniejszych sprawach dotyczących praw i wolności obywateli. Okręgowa Rada Adwokacka oraz jej przedstawiciele zabierają głos w dyskusjach publicznych, przedstawiając propozycje zmian regulacji ustawowych lub dokonując oceny przedstawianych projektów ustaw. Adwokaci z Wielkopolskiej Izby Adwokackiej są członkami komisji powołanych przy Naczelnej Radzie Adwokackiej, w których opiniowane są projekty aktów prawnych. Wszelkie działania podejmowane w wyżej opisanym zakresie mają tylko i wyłącznie na celu dbałość o jak najwyższy poziom stanowionego prawa. Stanowisko wyrażane przez Adwokaturę nigdy nie jest związane z jakimikolwiek poglądami politycznymi, nie wspiera ani nie krytykuje partii politycznych, jest natomiast głosem niezależnym i eksperckim. Okręgowa Rada Adwokacka stoi na stanowisku, że dobre i wewnętrznie spójne prawo jest wynikiem złożonego procesu, w toku którego projektowane zmiany są analizowane nie tylko pod kątem ich zgodności z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, ale również jest wynikiem przeprowadzonych uprzednio konsultacji społecznych, w tym z organizacjami społecznymi i samorządowymi, których statutowe zadania oraz doświadczenie pozwalają na rzeczową ocenę proponowanych rozwiązań. Pozwala to na dokonanie oceny projektowanych zmian w zakresie ich późniejszego oddziaływania prawidłowe funkcjonowanie państwa oraz respektowanie praw i wolności obywateli.

Okręgowa Rada Adwokacka w Poznaniu w ostatnich tygodniach zaobserwowała przyspieszony proces zmian w zakresie regulacji prawnych dotyczących funkcjonowania podstawowych instytucji demokratycznego państwa prawa, tj. Trybunału Konstytucyjnego oraz projektowanych zmian dotyczących zmiany Konstytucji, reformy prokuratury i sądownictwa. W tej płaszczyźnie Okręgowa Rada Adwokacka dostrzegła zagrożenia wartości chronionych konstytucyjnie w demokratycznym państwie prawnym. W tym zakresie podjęte zostały uchwały wyrażające stanowisko Okręgowej Rady Adwokackiej i sformułowano wystąpienia do Naczelnej Rady Adwokackiej. Aktualnie zaniepokojenie Rady budzi proces legislacyjny i sposób procedowania nad zmianami w fundamentalnych dla funkcjonowania Rzeczpospolitej Polskiej ustawach. Od momentu opublikowania projektu ustawy na stronach internetowych sejmu do publikacji uchwalonej przez sejm i podpisanej przez Prezydenta ustawy mija zaledwie kilka dni. W sytuacji pośpiechu legislacyjnego okres pomiędzy pierwszym czytaniem projektu ustawy, skierowaniem go do stosownych komisji i rozpoczęciem jej prac jest skracany do jednego dnia. Takie tempo powoduje, że instytucje zainteresowane uczestniczeniem w pracach legislacyjnych lub ich obserwacją nie mogą robić tego od początku prac, gdyż nie są w stanie wykonać wszystkich procedur w tak krótkim czasie. W niektórych przypadkach uczestniczenie w tym procesie jest zupełnie niemożliwe. Naczelna Rada Adwokacka ma prawo do opiniowania projektów ustaw oraz przekazywania tych opinii w trakcie prac komisjom sejmowym. Ma również prawo delegowania swoich przedstawicieli jako obserwatorów do udziału w pracach komisji. Ponadto w skład Adwokatury wchodzi wielu wybitnych specjalistów – ekspertów w swoich dziedzinach, których niezależny i apolityczny głos winien być brany pod uwagę w dyskusjach nad nowymi rozwiązaniami ustawowymi. Okręgowa Rada Adwokacka uważa, że aktywny udział społeczeństwa oraz Adwokatury w uchwalaniu prawa to ważny element demokracji.

Zdaniem Okręgowej Rady Adwokackiej przyspieszony sposób zmian prawa pozbawia społeczeństwo możliwości zapoznania się z uzasadnieniem zmian oraz udziału w dyskusji na ten temat. Zwrócić uwagę należy na przepisy Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, której art. 1 stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli, natomiast art. 4 wskazuje, że władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu a Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. Konstytucja gwarantuje zatem swoim obywatelom możliwość sprawowania władzy zarówno poprzez podjęcie bezpośrednich decyzji w drodze referendum jak i poprzez wybranych przez siebie przedstawicieli. Zauważyć jednak należy, że reprezentacja jako zasada konstytucyjna, to prawnie legitymowane wykonywanie funkcji władzy państwowej w imieniu narodu, przez konstytucyjnie określone organy państwa. Z zasady tej wnioskować można o istnieniu po stronie rządzących obowiązku stworzenia warunków i zapewnienia środków koniecznych do tego, by zapewnić społeczeństwu możliwość zapoznania się najpierw z programem partii rządzących, a następnie z konkretnymi decyzjami, które będą zmieniane w powszechnie obowiązujące prawo i umożliwić w tym zakresie debatę. Naród rozumiany jako ogół obywateli, jak i jego przedstawiciele, również ci reprezentujący partie opozycyjne, mają zatem prawo do zajęcia stanowiska w sprawach będących przedmiotem prac parlamentarnych. Na problem ten zwrócił uwagę Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 23 marca 2006 roku, w którym stwierdza: „Może ono [naruszenie standardów dobrych obyczajów w pracach parlamentarnych] bowiem przybierać taki kształt i intensywność, że będzie to równoznaczne z pogwałceniem zasady demokratycznego państwa prawnego. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których posłowie zostaliby de facto pozbawieni możliwości zajęcia stanowiska co do przedmiotu prac ustawodawczych, a jednocześnie nie byłoby w praktyce możliwości uruchomienia wewnątrzparlamentarnego systemu kontroli naruszeń regulaminu” (K 4/06, OTK-A 2006/3/32). Okręgowa Rada Adwokacka uważa, że proces legislacyjny polegający na przeprowadzeniu kilka czytań ustaw w parlamencie ma umożliwić zawarcie kompromisów, uformowanie się większości, również w społeczeństwie, koniecznej dla uchwalenia ustawy, a również pozwala na wyrażenie opinii mniejszości oraz na wnoszenie poprawek do projektu i wypracowanie rozwiązań – także z udziałem organizacji społecznych – które z punktu widzenia fachowej wiedzy z różnych dziedzin, wydają się najlepsze. Regulamin sejmu oraz dobre zwyczaje wyraźnie określają przedziały czasowe, jakie powinny upłynąć pomiędzy kolejnymi czytaniami oraz zakres prac nad projektem ustawy przeprowadzanych w komisjach pomiędzy czytaniami.

Okręgowa Rada Adwokacka zwraca się do Naczelnej Rady Adwokackiej o podjęcie działań w przedmiocie wystąpienia do najwyższych władz Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie zagwarantowania prawidłowości procesu legislacyjnego. Zdaniem Okręgowej Rady Adwokackiej prawidłowość tego procesu zapewni publikowanie projektów ustaw z odpowiednim wyprzedzeniem, tak by społeczeństwo miało okazję dowiedzieć się o treści projektu ze stron internetowych, a partnerzy społeczni oraz organizacje społeczne mogli wziąć udział w konsultacjach i przedstawiać swoje stanowisko. Również społeczeństwo winno móc zaangażować się w konsultację i wypowiedzieć się na tematy które go bezpośredni dotyczą. W momencie, kiedy ustawy tworzone są w ekspresowym tempie, brak jest możliwości rozpoczęcia dyskusji społecznej w istotnych sprawach.

Naczelna Rada Adwokacka, jako umocowany reprezentant całego środowiska adwokackiego, powinna uświadamiać społeczeństwu i rządzącym granice większościowego mandatu płynącego z demokratycznego wyboru, w prawnych ramach konstytucyjnych zasad funkcjonowania demokratycznego państwa prawa.

Zważywszy zaś płynące z troski o dobro porządku Prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, dalej idące głosy ze środowiska adwokackiego, Okręgowa Rada Adwokacka w Poznaniu, dla której szczególne znaczenie ma pamięć o wybitnych obrońcach Poznańskiego Czerwca 1956 r. i wybitnych adwokatach stanu wojennego, stoi na stanowisku, że należy unikać poszukiwania łatwych i nieuprawnionych analogii. Nadzwyczajny Zjazd Adwokatury w Poznaniu z 3-4 stycznia 1981 odbywał się w innej rzeczywistości. Dziś, w demokratycznym państwie prawnym, nie sposób w podobny sposób uzasadnić potrzeby zwołania zjazdu nadzwyczajnego. To dzięki działaniom wybitnych adwokatów tamtych lat, mamy dziś możliwość i obowiązek podejmowania prawnych kroków w celu realizacji interesu publicznego. W związku z powyższym, Okręgowa Rada Adwokacja w Poznaniu zwraca się do Naczelnej Rady Adwokackiej o podjęcie stosownej uchwały i podjęcie odpowiednich działań w ramach Jej kompetencji.

Z tych przeto względów, na podstawie art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982r. – prawo o adwokaturze. (t.j. Dz. U. 2015 r. poz. 615), ORA orzekła jak w sentencji.