Orzecznictwo: Reprezentowanie klienta w sądzie

Zachowanie godności i taktu

W obliczu sądu, w szczególności zaś podczas rozprawy sądowej, adwokat winien zachować godność i takt, odpowiadający powadze stanu adwokackiego, pożądanym jest przeto unikanie wyrażeń, które mogłyby obrazić strony lub świadków.

orz. SD w Warszawie z 12.6.1935 r., D 87/35, niepubl.

Zakres tajemnicy adwokackiej

Tajemnica adwokacka odnosi się do wszelkich wiadomości udzielonych adwokatowi z tytułu wykonywanego zawodu nie tylko przez klienta. W szczególności jeśli adwokat konferuje w sprawie rozwodu z obojgiem małżonków, nie ma różnicy, od którego z nich wiadomość pochodzi, chociażby formalnym klientem był jeden z nich.

orz. WKD z 25.1.1936 r., 1824/36, niepubl.

Poniżanie godności strony przeciwnej

Adwokat występując przed sądem w obronie klienta, obowiązany jest baczyć, pod groźbą zarzutu zniesławienia, aby nie nadużyć wolności słowa przez ogłaszanie publiczne zarzutów poniżających godność strony przeciwnej, niesprawdzonych i niestojących w żadnym związku z zagadnieniem podlegającym decyzji sądu.

orz. SD w Warszawie z 25.3.1936 r., D 135/35, niepubl.

Doniesienie przez adwokata na klienta

Niedopuszczalne jest złożenie przez adwokata na swego klienta doniesienia do władz z podaniem faktów, o których dowiedział się z tytułu wykonywania swych czynności zawodowych.

orz. WKD z 11.4.1959 r., WKD 61/58, niepubl.

Niestawienie się na rozprawę

Adwokat, będący obrońcą w sprawie karnej, obowiązany jest zawiadomić sąd, że nie stawi się na rozprawę nawet wówczas, gdy uzgodnił to z klientem.

orz. WKD z 30.3.1963 r., WKD 221/62, Pal. 1963, Nr 10, s. 83

Społeczny cel tajemnicy adwokackiej

Społecznym celem przepisu o ochronie tajemnicy zawodowej adwokata jest również m.in. zagwarantowanie nie tylko klientowi, ale także każdej osobie, która w związku ze sprawą rozmawia z adwokatem, że okoliczności rozmowy niemające wpływu na wynik pertraktacji bądź stanowiące wyraz emocjonalnych uprzedzeń do klienta, nie zostaną ujawnione przez adwokata na zewnątrz i wykorzystane na szkodę rozmówcy w sprawie zupełnie innej niż sprawa, która się toczy.

orz. SN z 18.12.1964 r., R.Adw. 74/64, niepubl.

Niezawiadomienie o nieobecności na rozprawie z powodu choroby

Niestawienie się adwokata – jako pełnomocnika procesowego – na rozprawie rewizyjnej [obecnie – apelacyjnej] z powodu choroby bez zawiadomienia sądu o tej przyczynie, stanowi naruszenie obowiązków zawodowych, pociągające za sobą odpowiedzialność dyscyplinarną.

orz. SD z 16.4.1966 r., SD 8/66, Pal. 1966, Nr 9, s. 87

Działanie zgodnie z przepisami prawa

Adwokat jako powołany do współdziałania z sądami w zakresie ochrony porządku prawnego, obowiązany jest prowadzić sprawę zgodnie z przepisami i nie wolno mu nawet dla dobra klienta, działać w sposób

pozaprocesowy, który mógłby spowodować uszczerbek dla prawidłowości postępowania, a tym bardziej w

sposób niedopuszczalny ze stanowiska prawa, etyki adwokackiej i godności zawodu.

orz. SN z 28.10.1966 r., RAD 10/66, niepubl.

Stosunek do sądów i władz

Nietaktowne, czy nieodpowiedzialne wypowiedzi przewodniczącego rozprawy nie mogą być nigdy uznane ze podstawę do tego samego rodzaju repliki ze strony adwokata. Adwokatowi przysługują w takim wypadku środki procesowe: ma on mianowicie prawo żądać zaprotokołowania słów przewodniczącego, jak również może od tych słów odwołać się do sądu czy interweniować u władz nadzorczych, nie może jednak sam wymierzać sobie satysfakcji na sali rozpraw. Okoliczności, w jakich doszło do incydentu – mogą stanowić jedynie przesłankę uzasadniającą wymierzenie łagodniejszej kary dyscyplinarnej.

orz. SN z 20.4.1967 r., RAD 11/67, Pal. 1967, Nr 9, s. 90

Rozmowa ze świadkami

Wdawanie się adwokata w rozmowę ze świadkami na temat sprawy przed rozprawą sądową, a przede

wszystkim formułowanie wypowiedzi świadka (dyktowanie pisma) albo też udzielenie rady świadkowi, jak ma uzasadniać odwołanie lub zmianę swoich zeznań, jako utrudniające wykrycie prawdy obiektywnej, stanowi niedopuszczalną formę wykonywania obowiązku obrońcy.

orz. SN z 23.11.1968 r., RAD 15/68, niepubl.

Brak zaufania do sędziego wyrażony w przemówieniu

Publiczne pomówienie urzędującego sędziego o brak zaufania do niego, stanowi poważne przewinienie

dyscyplinarne.

orz. SN z 22.11.1969 r., RAD 23/69, niepubl.

Umorzenie postępowania. Wykonywanie zawodu

Oświadczenie na rozprawie dyscyplinarnej osoby znieważonej, że uważa incydent za niebyły po przeproszeniu jej przez obwinionego, na tejże rozprawie, nie zwalnia obwinionego od odpowiedzialności dyscyplinarnej za nadużycie wolności słowa. Tego rodzaju przewinienie podlega ściganiu dyscyplinarnemu niezależnie od tego, czy strona znieważona wystąpi z wnioskiem o ukaranie, wobec czego oświadczenie jej, że rezygnuje z popierania oskarżenia, nie może spowodować umorzenia postępowania dyscyplinarnego.

orz. WSD z 16.5.1970 r., WSD 50/70, Pal. 1970, Nr 11, s. 102

Wykonywanie zawodu

Przytoczenie w piśmie procesowym, zredagowanym przez adwokata – członka zespołu lub radcę prawnego, zwrotu, który nosi cechy zniewagi lub zniesławienia innej grupy zawodowej, uznanej przez istniejący porządek prawny, stanowi delikt dyscyplinarny. Postępowanie dyscyplinarne przeciwko adwokatowi – radcy prawnemu wszczęte z powodu naruszenia przez niego obowiązków zawodowych, toczy się przed komisjami dyscyplinarnymi jedynie wtedy, gdy z powodu tego samego czynu nie wdrożono przeciwko temu adwokatowi innego postępowania o charakterze dyscyplinarnym. Brak innego postępowania o charakterze dyscyplinarnym lub toczące się postępowanie karne o ten sam czyn nie tamuje biegu postępowania przed komisjami dyscyplinarnymi adwokatury.

orz. WKD z 23.1.1971 r., WKD 106/70, Pal. 1971, Nr 7–8, s. 92

„Korespondencyjne” prowadzenie sprawy

Adwokat, który prowadzi sprawę przed sądem „korespondencyjnie”, nie biorąc udziału w żadnym posiedzeniu sądowym i nie ustanawiając żadnego substytutu do tej sprawy, dopuszcza się poważnego naruszenia obowiązków zawodowych.

orz. WKD z 4.12.1971 r., WKD 53/71, niepubl.

Etyka i godność. Wykonywanie zawodu

Adwokat, który stawi się na rozprawę sądową lub do podjęcia jakiejkolwiek czynności zawodowej w stanie

nietrzeźwości, narusza w sposób poważny swoje obowiązki zawodowe i godność zawodu.

orz. WSD z 4.12.1971 r., WSD 41/71, Pal. 1972, Nr 5, s. 72

Zrzeczenie się dalszego prowadzenia sprawy

Adwokat obowiązany jest zrzec się dalszego prowadzenia sprawy, ilekroć dla jej dobra musiałby powołać się na dowody objęte tajemnicą zawodową.

orz. WKD z 19.8.1972 r., WKD 38/72, niepubl.

Wystąpienia adwokata

Adwokat we wszelkich swych wystąpieniach wobec władz i urzędów obowiązany jest zachować się taktownie (§ 31 ZEA). Zwracanie się do urzędniczki sądowej w biurze w sprawie urzędowej po imieniu, zwłaszcza w obecności stron, nie jest właściwe. Adwokat, który tak czyni, mimo zwracania mu uwagi przez daną osobę, że nie życzy sobie takiej poufałości, dopuszcza się poważnego nietaktu.

orz. SD z 24.3.1973 r., SD 11/72, Pal. 1974, Nr 3, s. 102

Szacunek do sądu

Okazywanie szczególnego szacunku dla sądu leży w oczywistym interesie samej adwokatury, gdyż podnosi jej autorytet jako współczynnika wymiaru sprawiedliwości.

orz. WKD z 27.4.1974 r., WKD 9/74, niepubl.

Odpowiedzialność dyscyplinarna

Należy dążyć do tego, by nawet w sytuacjach kolizyjnych, nawet gdy działa się pod wpływem emocji – dobór słów był zawsze bardzo staranny i o ile to możliwe nacechowany pewną elegancją.

orz. WSD z 30.3.1985 r., WSD 8/85, niepubl.

Zmiana zeznań przez świadka

Obrońca powinien odmówić przyjmowania i formułowania oświadczeń zmieniających treść złożonych przez świadków poprzednio zeznań.

orz. WSD z 11.5.1985 r., WSD 11/85, niepubl.

 

Postępowanie dyscyplinarne. Przepisy ogólne – należyta uczciwość, dokładność, sumienność,

gorliwość. Stosunek do kolegów. Stosunek do władz i sądów

Adwokat obrońca obowiązany jest brać udział w całej rozprawie i to nie tylko formalnie, ponieważ do

obowiązków adwokata należy wykorzystanie wszystkich prawem dopuszczalnych środków do działania na

korzyść oskarżonego. Zaznaczyć należy, że udzielenie substytucji również nie może być traktowane czysto formalnie, jako zdjęcie odpowiedzialności za niewykonanie obowiązków przyjętych obrony. Substytut powinien być poinformowany o zebranym w sprawie materiale, o nasuwających się przy obronie problemach i stąd ustanowienie substytuta w ostatniej chwili, gdy nieunikniona kolizja stała się już faktem, nie może być już potraktowana jako prawidłowe wywiązanie się z obowiązków.

orz. WSD z 14.12.1985 r., WSD 12/86, niepubl.

Ochrona interesów klienta: należyta uczciwość, dokładność, sumienność, cierpliwość

Świadome działanie przeciwko mocodawcy jest rażącym naruszeniem udzielenia pomocy prawnej przez adwokata i pełnomocnika, rodzi ono odpowiedzialność dyscyplinarną, gdy wyrządza lub może wyrządzić szkodę, jest to działanie bezprawne, sprzeczne z zasadami zaufania i uczciwości.

orz. SN z 2.2.1986 r., I PAN 2/86, niepubl.

Podważanie autorytetu sędziego

Wypowiedź adwokata, że sędzia nie zna przepisów kodeksu postępowania cywilnego, jest niedopuszczalna. Podważa autorytet sędziego i adwokata i godzi w zasady etyki zawodowej.

Przepisy KPC dają możliwość adwokatowi, żądania zaprotokołowania jego pytań, czy też wniosków, a w razie ich nieuwzględnienia, możność wnoszenia w trybie art. 160 KPC o uzupełnienie, czy też sprostowanie protokołu.

orz. WSD z 25.4.1986 r., WSD 11/86, niepubl.

Wykonywanie zawodu

Adwokat ma prawo określać przed władzami, przed którymi występuje, zdarzenia o cechach pejoratywnych, jednakże musi to być podyktowane koniecznością prawidłowego reprezentowania strony, którą zastępuje oraz ma obowiązek czynić to w sposób oględny.

orz. WSD z 31.5.1986 r., WSD 12/86, niepubl.

Niewłaściwe zachowanie się na rozprawie

W sprawie dyscyplinarnej, w której stawiane są adwokatowi zarzuty niewłaściwego zachowania się na rozprawie w sposób zakłócający porządek rozprawy lub naruszający powagę sądu, sędzia – przewodniczący składu sądzącego na tejże rozprawie – nie jest stroną postępowania dyscyplinarnego, a wobec tego nie przysługuje mu prawo wniesienia odwołania od postanowienia rzecznika dyscyplinarnego o umorzeniu dochodzenia dyscyplinarnego.

orz. SN z 17.6.1987 r., I PAN 13/87, niepubl.

Obrona oskarżonych nieprzyznających się do winy

Nie można w sposób rozszerzający traktować art. 388 pkt 6 KPK i w przypadku jakiejkolwiek kolizji interesów oskarżonych, których broni jeden obrońca, dopatrywać się bezwzględnej przesłanki rewizyjnej, która została wprowadzona dla wyjątkowych sytuacji, w których obrońca jest nieobecny w toku całego postępowania lub w toku istotnych części tego postępowania. Nie do przyjęcia jest pogląd, zgodnie z którym każdy ze sprawców przestępstwa dokonanego wspólnie musi mieć odrębnego obrońcę, zwłaszcza w sytuacji, gdy sprawcy nie przyznawali się w ogóle do zarzucanych im czynów i nie obciążali się wzajemnie, a obrońca konsekwentnie wnosił o ich uniewinnienie.

wyr. SN z 19.12.1988 r., I KR 348/88, OSNKW 1989, Nr 5–6, poz. 45

Prezentowanie negatywnego stosunku przez adwokata do wypowiedzi składanych pod jego adresem

Adwokatowi nie wolno demonstrować na sali sądowej swojego negatywnego stosunku do wypowiedzi kierowanych pod jego adresem przez przewodniczącego składu sądzącego w sposób naruszający powagę sądu (wyr. SN z 20.4.1967 r., RAD 11/67). Nadto wyrok SN z 20.4.1967 r., RAD 11/67 przypomina, że nietaktowne, czy nieodpowiednie wypowiedzi przewodniczącego rozprawy nie mogą być nigdy uznane za podstawę do tego samego rodzaju repliki ze strony adwokata. Adwokatowi przysługują w takiej sytuacji środki procesowe: ma on mianowicie prawo żądać zaprotokołowania słów przewodniczącego, jak również może od tych słów odwołać się do sądu, czy interweniować u władz nadzorczych, a nie może sam wymierzać sobie satysfakcji na sali rozpraw.

orz. WSD z 27.1.1990 r., WSD 15/89, niepubl.

Adwokat w sprawie przeciwko swojemu byłemu klientowi

Adwokat prowadząc sprawę staje się powiernikiem różnego rodzaju informacji, wiadomości, a czasem tajemnic o swoim kliencie. Przyjęcie sprawy przeciwko swojemu byłemu klientowi może stwarzać niebezpieczeństwo nadużycia zaufania, z drugiej strony może stanowić dla adwokata skrępowanie w sumiennym i gorliwym wykonaniu obowiązków względem nowego mandatu (§ 8 ZEA) z uwagi na obowiązek dochowania lojalności w stosunku do byłego klienta – nowego przeciwnika procesowego. Jakkolwiek nie ma więc bezwzględnego zakazu przyjmowania sprawy przeciwko byłemu klientowi, to jednak adwokat powinien zachować szczególną ostrożność przy przyjmowaniu sprawy przeciwko swojemu byłemu klientowi, aby nie stwarzać choćby pozorów braku lojalności w stosunku do byłego klienta.

Ocena dopuszczalności przyjęcia sprawy przeciwko byłemu klientowi zależeć będzie od rodzaju i od charakteru nowo przyjmowanej i poprzedniej sprawy, od zakresu i rodzaju informacji o stosunkach osobistych, majątkowych i innych byłego klienta, a także i to w istotnej mierze od upływu czasu od wygaśnięcia poprzedniego mandatu.

orz. WSD z 16.11.1991 r., WSD 12/91, www.wsd.adwokatura.pl

Stosunek do władz adwokatury. Etyka i godność, uchybienia w działalności zawodowej, publicznej i w życiu prywatnym

Sformułowanie „arogancja” i „prostacki wybryk” są zwrotami niedopuszczalnymi, a adwokata powinna cechować nienaganna kultura osobista i kultura słowa. Adwokat w swoim postępowaniu winien kierować się wysokimi wymogami natury etycznej i moralnej, a w wypowiedziach przestrzegać zasad kultury.

orz. WSD z 23.5.1992 r., WSD 11/92, niepubl.

Wypadek mniejszej wagi. Należyta uczciwość, dokładność, sumienność, gorliwość

Świadome zatajenie przed sądem adresu jednego z koniecznych uczestników postępowania spadkowego jest bardzo poważnym uchybieniem, szczególnie jeśli takiego uchybienia dopuścił się adwokat, zainteresowany osobiście wynikiem sprawy. Nawet w przypadku, gdyby adwokat występował tylko jako pełnomocnik strony i mocodawca żądał od adwokata współdziałania w działaniu, które zmierzałoby do wprowadzenia wymiaru sprawiedliwości w błąd przez podanie nieprawdy, jej zatajenie lub zaniechanie obowiązku jej ujawnienia, adwokat powinien odmówić takiemu żądaniu. Rolą adwokata jest przychodzenie z pomocą swym mocodawcom wszelkimi sposobami opierającymi się na wiedzy prawniczej, doświadczeniu, inteligencji i talencie adwokackim, ale w żadnym przypadku pomoc ta

nie może mieć cech działania sprzecznego z prawem. Zatajenia adresu strony w celu pozbawienia jej możliwości i obrony swych interesów, nie można potraktować jako przypadku mniejszej wagi, mimo zawarcia ugody z pokrzywdzonym. Ocena zgodności działania adwokata z normami prawnymi i etycznymi nie może zależeć od woli stron i podlega jedynie wartościowaniu organów do tego powołanych.

orz. WSD z 4.7.1992 r., WSD 18/92, niepubl.

Wiadomości, o których obrońca dowiedział się przy pełnieniu swej funkcji

Słusznie sąd wojewódzki odmówił przeprowadzenia dowodu z zeznań osoby delegowanej przez prokuratora do obecności przy widzeniu oskarżonego z obrońcą na okoliczność treści rozmowy, ponieważ przeprowadzenie takiego dowodu naruszałoby prawo oskarżonego do obrony i stanowiłoby obejście zakazu przesłuchiwania obrońcy co do faktów, o których dowiedział się przy pełnieniu swej funkcji.

wyr. SA w Krakowie z 25.11.1993 r., II Akr 144/93, niepubl.

Tajemnica obrończa a tajemnica adwokacka

Adwokata nie wolno przesłuchiwać jako świadka co do faktów, o których dowiedział się jako obrońca, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (arg. ex art. 161 pkt 1 KPK). W innych wypadkach adwokat może odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy, określony w art. 6 PrAdw, chyba że sąd lub prokurator zwolni go na podstawie art. 163 KPK od obowiązku zachowania tajemnicy. Zwolnienie to może nastąpić tylko wtedy, gdy ujawnienie okoliczności objętych tajemnicą – w drodze przesłuchania adwokata jako świadka – jest nieodzowne dla zapewnienia prawidłowego wyrokowania w sprawie.

uchw. SN z 16.6.1994 r., I KZP 5/94, OSNKW 1994, Nr 7–8, poz. 41

Dane potrzebne do wystawienia faktury, rachunku itp.

Tajemnica adwokacka nie obejmuje danych, które należy umieszczać na dokumentach finansowych (faktury, rachunki itp.), w związku z czym podatnik wykonujący zawód adwokata nie ma podstaw do odmowy okazania takich dokumentów uprawnionym do tego organom, w tym także organom skarbowym.

wyr. NSA del. w Katowicach z 21.9.1998 r., I SA/Ka 2214/96, niepubl.

Występowanie w postępowaniu przeciwko byłemu mocodawcy

1. Prawomocne orzeczenia sądu karnego o wyłączeniu adwokata od możliwości obrony oskarżonych, których interesy są wzajemnie sprzeczne lub nie do pogodzenia w procesie karnym, nie mogą być podważane w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym przeciwko temu adwokatowi.
2. Adwokat nie może reprezentować osób pokrzywdzonych przestępstwem w postępowaniu cywilnym

prowadzonym przeciwko oskarżonemu, jeżeli bronił go w procesie karnym, w którym pokrzywdzeni występowali w charakterze oskarżycieli posiłkowych.

post. SN z 22.11.2002 r., III DS 15/02, OSNAPiUS 2004, Nr 1, poz. 13

Nieobecność obrońcy w postępowaniu apelacyjnym

Przeprowadzenie rozprawy odwoławczej pod nieobecność obrońcy z wyboru, w sytuacji gdy oskarżony wnioskował o odroczenie rozprawy z tego powodu, stanowiło – nawet w wypadku uznania przez sąd, że adwokat wadliwie usprawiedliwił swą nieobecność – rażące naruszenie przepisu art. 6 KPK. Uchybienie to ograniczyło prawo oskarżonego do obrony, bowiem obrońca oskarżonego został pozbawiony nie tylko możliwości zaprezentowania własnej apelacji, ale również możliwości ustosunkowania się do zarzutów apelacji prokuratora i ewentualnego ich odparcia. Naruszenie prawa procesowego, mające charakter rażący, mogło mieć istotny wpływ na treść wyroku sądu odwoławczego, co uzasadnia uwzględnienie wniosku kasacji, tj. – uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

wyr. SN z 18.6.2003 r., II KK 223/02, OSNK 2003, Nr 1, poz. 1315

Obrona kilku oskarżonych przez tego samego obrońcę przy sprzeczności ich interesów

Uchybienie w postaci nieposiadania przez oskarżonego obrońcy, gdy obrona jest obowiązkowa, zachodzi – z uwagi na potrzebę zachowania realności obrony formalnej – także wówczas, gdy jeden obrońca niezbędny broni kilku oskarżonych, mimo że ich interesy są sprzeczne.

post. SN z 7.12.2004 r., IV KK 276/04, OSNK 2004, Nr 1, poz. 2276

Działanie w interesie klienta, takt i umiar wobec sądu (§ 6 oraz § 27 ust. 1 i 2)

Oczywiste jest, że obwiniony nie powinien wydalić się z sali z powodu nieuwzględnienia jego wniosku

dowodowego. Przyjmując jednak za wiarygodne jego wyjaśnienia, że intencją obwinionego nie było szkodzenie klientce i uczynił to na znak protestu przeciwko prowadzeniu sprawy w sytuacji, gdy klientka nie ma dostatecznego rozeznania co do jej przebiegu z racji choroby – a więc w jej interesie, to zdaniem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego wystarczającą karą jest kara upomnienia.

orz. WSD z 22.4.2006 r., WSD 15/06, niepubl.

Niestawiennictwo w sądzie

Obwiniony, jako adwokat, uchybił godności zawodu przez zawinione spowodowanie okoliczności mogących poniżyć go w opinii publicznej polegające na tym, że poprzez nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawach Sądu Rejonowego w L. w charakterze świadka spowodował zatrzymanie i doprowadzenie go na rozprawę przez policję.

orz. SD w Lublinie z 13.9.2006 r., 14/06, niepubl. oraz orz. WSD z 30.6.2007 r., WSD 92/06, niepubl.

Obraza sędziego

Użycie przez adwokata w pokoju sędziów pod adresem sędziego zwrotów: „czego was uczą na tej aplikacji”, „kto pani dał nominację”, „obrośli w piórka i to się musi zmienić”, „pani dostaje pensję z moich podatków i jest tu pani dla mnie, a nie ja dla pani i ma pani obowiązek tu siedzieć i mnie wysłuchać”, stanowi przejaw niedopuszczalnej impertynencji i stanowi rażące naruszenie etyki adwokackiej i godności zawodu.

orz. SD w Warszawie z 19.5.2007 r., SD 19/06, niepubl.

Ochrona tajemnicy zawodowej adwokata i radcy prawnego

Istotą tajemnicy zawodowej adwokata (również przez Rzecznika Generalnego rozumianej jako wartość i obowiązek, a nie atrybut adwokata) jest nić zaufania, która winna istnieć między klientem a adwokatem. Utrzymanie tej relacji ma podwójne znaczenie: jest potrzebne klientowi, który powierzając sekrety, może znaleźć oparcie w zaufanej osobie swego adwokata, a ponadto jest także korzystne dla ogółu społeczeństwa, ponieważ ułatwiając poznanie prawa i realizację prawa do obrony, przyczynia się do poprawnego wymiaru sprawiedliwości oraz ujawnienia prawdy. Relacja łącząca adwokata z klientem jest jednak bardzo wrażliwa. Powinna rozwijać się w szczególnie chronionych warunkach. (…)

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w demokratycznym państwie prawnym ochrona tajemnicy komunikowania się osoby poszukującej pomocy prawnej u przedstawiciela zawodu zaufania publicznego, jako wywodzona m.in. z prawa do rzetelnego procesu sądowego, dotyczy tych sytuacji, w których spełnione są następujące warunki:

a) komunikują się dwa podmioty: klient (lub osoba dążąca do uzyskania tego statusu) oraz prawnik występujący w swoim charakterze zawodowym (np. radcy prawego czy adwokata);

b) komunikacja ma miejsce w ramach poufnego stosunku, którego charakter stwarza jego uczestnikom uzasadnione oczekiwanie prywatności i nieujawniania (…),

c) komunikacja odnosi się do faktów lub okoliczności, o których prawnik został poinformowany, świadcząc pomoc prawną, mającą związek z postępowaniem sądowym;

d) fakty lub okoliczności, których dotyczy komunikacja, nie służą popełnieniu przestępstwa ani innemu naruszeniu prawa. (…)

Przedstawiając w toku komunikowania się np. z radcą prawnym czy adwokatem, fakty oraz okoliczności wyczerpująco i prawdziwie, klient zakłada, że tylko pełny obraz jego sytuacji daje możliwość udzielenia mu skutecznej pomocy, a ponadto, że informacje te nie będą wykorzystane przeciwko niemu. Należy przyjąć, że gdyby zakres przekazywanych przez klienta informacji warunkowany był świadomością ryzyka, jakie wiąże się z ich dalszym udostępnieniem, to często zakres ten nie byłby pełny, a tym samym pomoc prawna nie mogłaby być adekwatna do sytuacji, w której faktycznie znajduje się klient.

wyr. TK z 2.7.2007 r., K 41/05, OTK-A 2007, Nr 7, poz. 72

Komentowanie ubioru pracownicy Prokuratury Apelacyjnej

Obwiniony adwokat naruszył obowiązek strzeżenia godności zawodu adwokackiego oraz zachowania umiaru i taktu wobec instytucji, przed którymi występuje w ten sposób, że podczas załatwiania spraw urzędowych w Prokuraturze Apelacyjnej uszczypliwie komentował ubiór pracownicy sekretariatu oraz straszył ją, że podejmie zabiegi, które doprowadzą do zwolnienia jej z pracy.

orz. SD w Krakowie z 16.11.2007 r., SD 7/2007, niepubl.

Wykorzystanie przez adwokata dokumentów dostarczonych przez klienta a tajemnica adwokacka

1. Nie zasługuje na aprobatę teza, iż skoro dokumenty, które adwokat przesłał do prokuratury, otrzymał od klienta do wykorzystania w prowadzonym procesie, a więc z możliwością ich ujawnienia wobec sądu i strony przeciwnej, to dokumenty te utraciły cechę poufności i nie powinny być uważane za objęte tajemnicą adwokacką. Takie stawianie sprawy dezawuuje unormowanie zawarte w art. 6 ust. 1 ustawy – Prawo o adwokaturze oraz zasadę ujętą w § 19 ust. 3 ZEA.
2. Nie powinno ulegać wątpliwości, że wykorzystanie w toku procesu, przy aprobacie klienta, uzyskanych od niego wiadomości, także dokumentów, nie może być rozpatrywane w kategoriach naruszenia przez adwokata obowiązującej go tajemnicy. Zarzut naruszenia tajemnicy zawodowej może być natomiast zasadnie postawiony, gdy adwokat wiadomości oraz dokumenty pozyskane przy wykonywaniu obowiązków zawodowych wykorzysta w innym celu, niż związanym z prowadzeniem powierzonej mu sprawy.

wyr. SN z 20.12.2007 r., SDI 28/07, OSN – SD 2007, poz. 123

Niestawiennictwo z powodu innej odpłatnej sprawy

Jest trudne do zaakceptowania w świetle zasad etyki adwokackiej samo ustalanie z klientem, że albo obrońca [który nie pobiera wynagrodzenia skutkiem własnej decyzji] będzie na rozprawie, albo nie będzie, w zależności od tego, czy mu wypadnie w tym czasie jakaś inna, odpłatna sprawa. Adwokat składając upoważnienie do obrony, staje się obrońcą ze wszystkimi, a nie tylko niektórymi obowiązkami (…).

Prawa i wolności obywateli, na straży których stoi adwokat, realizują się w orzeczeniach sądów, a nie w oddalaniu momentu rozstrzygnięcia. Adwokat wykonuje swój zawód, działając przed sądem, a nie wręcz przeciwnie – nie działając poprzez swoje niestawiennictwo. Odroczenie rozprawy to zmarnowany czas nie tylko wszystkich pozostałych uczestników konkretnego postępowania, ale także wszystkich innych, oczekujących na wyznaczenie swoich spraw.

Nikt nie ma obowiązku zostania adwokatem. Natomiast podjęcie się wykonywania tego zawodu oznacza przyjęcie na siebie wielu obowiązków. Wykonywanie zawodu adwokata nie jest prowadzeniem działalności dla siebie, lecz dla innych. Prowadzenie spraw cudzych i przyjęta na siebie tak z wyboru, jak i z urzędu odpowiedzialność za te sprawy wymaga takiego zorganizowania życia osobistego, aby prowadzone sprawy nie doznawały uszczerbku. Adwokat musi umieć współpracować z innymi adwokatami, jeżeli nie jest w stanie sam podołać przyjętym na siebie obowiązkom. Jeżeli tego nie chce lub nie umie zrobić, nie może skutecznie się usprawiedliwiać kolizjami terminów czy nawet – w dłuższej perspektywie – stanem zdrowia. (…) Obwiniona musi zatem podjąć stanowcze i skuteczne kroki zaradcze, gdyż opinia o niej jako osobie doprowadzającej do częstych odroczeń z powodu nieusprawiedliwionego niestawiennictwa godzi w obraz całej adwokatury (…). Samo złożenie pisma nie jest wykonaniem obowiązku wynikającego z § 30 ust. 2 ZEA. Treść tego pisma i dołączone dowody dopiero przesądzają, czy nieobecność może zostać usprawiedliwiona, czy nie. Nie chodzi tu bowiem li tylko o kurtuazję wobec sądu, lecz o prawdę materialną. Zasady etyki adwokackiej nakazują, by nieobecność usprawiedliwić, to jest, by zgodnie z rzeczywistością i wiarygodnie wykazać zaistnienie poważnej, obiektywnej i niedającej się przewidzieć przeszkody. Ponieważ pisma obwinionej nie spełniały tych kryteriów, prawidłowo sądy dyscyplinarny uznał, że doszło tu do przewinienia dyscyplinarnego.

post. WSD z 7.6.2008 r., WSD 62/07, niepubl.

Kolizja terminów; zastępstwo

Generalnie podnieść należy, że sama kolizja terminów nie uprawnia do rozwiązywania jej przez wnioski o ich zmianę. Należy dokładnie wyjaśnić sądowi w konkretnej sprawie, dlaczego adwokat nie może zlecić zastępstwa, wskazać rangę sprawy, wykazać jej skomplikowany charakter etc. Wymaga tego godność zawodu i obowiązek szacunku dla sądu.

orz. WSD z 14.6.2008 r., WSD 92/07, niepubl.

Niepowiadomienie o niestawiennictwie

Twierdzenie obwinionego, że mógł nie stawić się na rozprawie, nie powiadamiając o tym uprzednio sądu, bo nie miał takiego obowiązku, jest nie do zaakceptowania.

orz. WSD z 11.10.2008 r., WSD 51/08, niepubl.

Przesłanki zwolnienia z tajemnicy adwokackiej

1. Zwolnienie z tajemnicy jest wyjątkiem od zasady możności odmówienia zeznań. Korzystanie z wyjątku

powinno być uzasadnione, a wyjątku nie można dowolnie rozszerzać.

2. Wniosek wszczynający postępowanie w sprawie zwolnienia od obowiązku zachowania zawodowej tajemnicy adwokackiej winien być dostępny dla zainteresowanych osób, podobnie jak udostępnia się wnioski o stosowanie tymczasowego aresztowania w postępowaniach przygotowawczych. Nie jest to wniosek o czynności operacyjne, objęty tajnością, która jedynie mogłaby uzasadniać odmówienie zainteresowanym dostępu. Dla strzeżenia tajemnicy śledztwa, w tym zachowania w poufności niektórych informacji, wnioskujący prokurator powinien wniosek odpowiednio zredagować. Jedynie akta sprawy stanowiące załącznik do wniosku nie mogą być bez zgody prokuratora komukolwiek udzielone.

post. SA w Krakowie z 13.1.2009 r., II AKZ 651/08, OSA 2011, Nr 8, poz. 27

Wykorzystanie wiadomości potrzebnych do porady prawnej podczas przesłuchania

Złożenie przez obwinionego zeznań w charakterze świadka na okoliczność stanu zdrowia testatorki, w toku których ujawnił okoliczności, o których dowiedział się w związku z udzieleniem X porady prawnej dotyczącej testamentu stanowiło przewinienie z § 19 ZEA.

orz. SD w Warszawie z 17.2.2009 r., SD 37/0, niepubl.

Uchylenie tajemnicy zawodowej adwokata w postępowaniu karnym

1. Posiadanie wiedzy przez adwokata o interesach jego klientów nie jest wystarczającym powodem do naruszenia tajemnicy, do której się zobowiązał, podejmując zawód, jeśli nawet nie zapewniał o tym każdorazowo swych klientów.

2. Ogólnikowe określenie zakresu zwolnienia od tajemnicy sprawiałoby, że zwolnienie nie dotyczyłoby konkretnych okoliczności, ale byłoby carte blanche dla dowolnego korzystania ze zwolnienia przez organy śledcze. Byłoby to generalne zwolnienie adwokata z tajemnicy w odniesieniu do całości przedmiotu śledztwa, którego wykorzystanie zależałoby od organów śledczych. Takie zwolnienie z tajemnicy byłoby niezgodne z treścią art. 180 § 2 KPK, który dopuszcza je tylko dla dobra wymiaru sprawiedliwości. Pominięcie podstawy faktycznej dokonywanej oceny sprawia, że ocena niezbędności uzyskania informacji co do okoliczności oznaczonych we wniosku jest arbitralna, niedająca się kontrolować w tym aspekcie.

post. SA w Krakowie z 19.3.2009 r., II AKZ 64/09, OSA 2012, Nr 10, poz. 37

Kolizja terminów

Kolizja terminów nie stanowi okoliczności usprawiedliwiającej niestawiennictwo na rozprawie; co najwyżej może stanowić okoliczność łagodzącą.

orz. SD w Warszawie z 6.6.2009 r., SD 15/09, niepubl.

Usprawiedliwienie nieobecności z należytym wyprzedzeniem

W kontaktach z organami wymiaru sprawiedliwości niezbędna jest szczególna ostrożność i dbałość w dochowaniu terminów, a złożenie właściwego usprawiedliwienia winno nastąpić z należytym wyprzedzeniem. Skoro tak się nie stało, wyjaśnienia obwinionej nie mogą być uznane za właściwe usprawiedliwienie niestawiennictwa obwinionej na rozprawach, bowiem dotyczy to organizacji pracy adwokata, a wszelkie w tym zakresie uchybienia obciążają obwinioną.

orz. SD w Warszawie z 20.6.2009 r., SD 12/08, niepubl.

Wprowadzenie sądu w błąd

Wprowadzenie w błąd sądu, przez podanie rzekomej przyczyny niestawiennictwa, stanowi przewinienie dyscyplinarne z § 30 ZEA.

orz. SD w Warszawie z 27.6.2009 r., SD 20/09, niepubl.

Wypowiedź obwinionego o sądzie

Wypowiedź obwinionego w sekretariacie sądu: „Dziwne rzeczy dzieją się w tym sądzie. Zresztą nie dziwię się, bo ta sędzia różne dziwne rzeczy wyprawia na rozprawie”, stanowiła naruszenie § 27 ZEA (przyjęto jednak, że był to wypadek mniejszej wagi).

orz. SD w Warszawie z 20.10.2009 r., SD 33/09, niepubl.

Udział w trzech rozprawach sądowych wyterminowanych w odstępach 15 minut przez różne sądy

Przede wszystkim należy podkreślić daleko idącą niefrasobliwość obwinionego, skutkującą jego bezzasadnym przekonaniem, że będzie mógł wziąć udział w trzech rozprawach sądowych wyterminowanych w odstępach 15 minut przez różne sądy, w szczególności w sytuacji, gdy pierwsza z tych rozpraw wyznaczona została w sprawie karnej. Nie była realną, wedle elementarnego doświadczenia życiowego, możliwość uczestnictwa w trzech rozprawach sądowych, wyznaczonych w tak krótkich odstępach czasu na różnych salach sądowych, bowiem nawet krótkie, kilkuminutowe opóźnienie w rozpoczęciu rozprawy skutkowało niemożliwością stawiennictwa na kolejnej rozprawie. Ta sytuacja wymagała zapewnienia zastępstwa substytucyjnego bądź zrealizowania innej formy zapewnienia osobistego uczestnictwa w kolejnych rozprawach sądowych. Obwiniony tego nie wykonał. Nie można potraktować jako wykonanie obowiązku właściwego zawiadamiania sądu o niemożności czasowego uczestnictwa w rozprawie oraz obowiązku zapewnienia klientce reprezentacji podczas rozprawy, przeprowadzenia z nią krótkiej rozmowy na korytarzu sądowym i przekazania sugestii, by poprosiła sąd o opóźnienie w rozpoczęciu rozprawy i by zgodziła się na jej prowadzenie bez udziału pełnomocnika.

orz. WSD z 28.11.2009 r., WSD 16/09, niepubl.

Obowiązek usprawiedliwienia nieobecności na rozprawie

Adwokat ma obowiązek zawiadomić sąd, przed którym występuje o niemożności wzięcia udziału w czynnościach oraz usprawiedliwić swoje niestawiennictwo. Stawiennictwo obrońcy na rozprawie głównej jest obowiązkiemzarówno wobec klienta, bowiem stanowi podstawę podejmowania na rozprawie czynności w interesie oskarżonego, jak też wobec sądu rozpoznającego sprawę.

orz. SD w Warszawie z 1.3.2011 r., SD 1/11, niepubl.

Tajemnica adwokacka gwarantem zaufania klienta

Zasadniczym filarem zawodu adwokata jest pełne zaufanie klienta, dotyczące także przeświadczenia, że wszelkie wiadomości pozyskane w związku z udzieleniem pomocy prawnej – pozostaną utrzymane w bezwzględnej tajemnicy, o czym wyraźnie stanowi § 19 ZEA. Stąd też zrodziła się dodatkowa potrzeba umieszczenia sformułowania w pkt 8, które brzmi „Adwokatowi nie wolno zgłaszać dowodu z zeznań świadka będącego adwokatem lub radcą prawnym w celu ujawnienia przez niego wiadomości uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu”, bowiem już samo zgłoszenie takiego dowodu mogłoby zrodzić w odczuciu klientów narażenie ich interesów prawnych przez ujawnienie jakichkolwiek wiadomości przekazanych ich adwokatowi.

orz. WSD z 5.7.2014 r., WSD 52/14, www.wsd.adwokatura.pl

 

Zebrał adw. dr Mariusz Poślednik