Interesy finansowe z klientem
Adwokat w zasadzie nie powinien wchodzić z klientem w żadne interesy finansowe; jeśli jednak pożycza klientowi pilnie potrzebną mu kwotę i tylko ten wzgląd nim kieruje, nie ma podstawy do zarzutu.
orz. SD z 17.10.1936 r., 123/36, niepubl.
Egzekucja wynagrodzenia adwokackiego
Niedopuszczalne jest, jako wyrządzające szkodę dobremu imieniu adwokatury, prowadzenie przez adwokata swoistej egzekucji przypadającego mu wynagrodzenia adwokackiego, skierowanej do należności klienta zasądzonej od dłużnika bez zgody tegoż klienta i bez uprzedzenia go o zamierzonej czynności.
post. SN z 19.9.1964 r., R.Adw. 8/64, Pal. 1965, Nr 3, s. 59
Zaliczki na koszty przejazdu
Niewpłacenie przez oskarżonych stosownej zaliczki na koszty przejazdu, nie zwalnia adwokata od obowiązku obrony z wyboru, chyba że we właściwym czasie wypowiedział pełnomocnictwo lub oskarżeni zwolnili go zobrony.
orz. WKD z 5.12.1964 r., WKD 132/64, niepubl.
Zaliczki na koszty przejazdu
Niewypłacenie przez klienta zaliczki na koszty przejazdu zwalnia adwokata od obowiązku wyjazdu do innej miejscowości, oczywiście jeśli klient był uprzednio należycie wezwany do wpłaty.
orz. WKD z 5.12.1964 r., WKD 142/64, Pal. 1966, Nr 8, s. 65
Zachowania adwokata „z chodami”
Prowadzenie spraw przez aplikanta adwokackiego na własny rachunek, pobieranie za nie wynagrodzenia poza zespołem adwokackim, podejmowaniem się uzyskiwania zwolnień z więzienia i wytwarzanie wokół siebie atmosfery człowieka z tzw. chodami dyskwalifikuje go całkowicie jako niedającego rękojmi wykonywania zawodu adwokata zgodnie z zadaniami adwokatury.
orz. WKD z 6.3.1965 r., WKD 14/65, niepubl.
Pojęcie sprzeczności interesów w postępowaniu karnym
Sprzeczność interesów oskarżonych zachodzi wtedy, gdy obrona jednego z oskarżonych w sposób nieuchronny naraża dobro drugiego z nich, albo inaczej mówiąc, gdy wyjaśnienia jednego z oskarżonych czy też dowody przez niego powołane oraz ich ocena godzą w interes drugiego oskarżonego, w rezultacie czego rodzi się kolizja interesów, prowadząca w takiej sytuacji do unicestwienia roli obrońcy w procesie karnym. Stanowi to niewątpliwie pogwałcenie uprawnień oskarżonego przewidzianych w art. 9 KPK69.
wyr. SN z 26.10.1971 r., V KRN 375/71, OSNKW 1972, Nr 2, poz. 36
Zaufanie do obrońcy z urzędu
Zaufanie mandanta jest adwokatowi potrzebne do prawidłowego wykonania zlecenia, a brak zaufania obliguje go do wypowiedzenia zlecenia (…), jednakże nie dotyczy to obrony z urzędu. Obrona powstaje wtedy na zlecenie sądu, niezależnie od woli oskarżonego (skazanego) i nie na jego koszt, a na koszt Skarbu Państwa. Bywa czasami, że obrona jest sprawowana bez owego zaufania, gdy oskarżony nie jest zainteresowany jakąkolwiek obroną, gdy nie ufa adwokatowi, gdy adwokat sprawuje obronę wbrew swym osobistym odczuciom itd. We wszystkich tych wypadkach obrona powinna być pełniona, by proces był rzetelny, choćby kwestionując ją, oskarżony dążył do podważenia tej rzetelności.
post. SA w Krakowie z 24.1.2002 r., II AKz 499/01, KZS 2002, z. 1, poz. 19
Depozyt adwokacki
Umowa, której przedmiotem jest wpłata przez klienta na rachunek bankowy adwokata określonej kwoty z zastrzeżeniem jej użycia przez adwokata na określony cel uzgodniony przez strony (tzw. depozyt adwokacki), może zawierać zastrzeżenie wypłaty na rzecz osoby trzeciej (art. 393 § 1 KC).
wyr. SN z 9.1.2003 r., I CK 329/02, OSNC 2004, Nr 4, poz. 56, s. 38
Nieskuteczność doręczenia pełnomocnikowi odpisu orzeczenia po zawiadomieniu sądu o
wypowiedzeniu pełnomocnictwa
Doręczenie przez sąd I instancji odpisu orzeczenia z uzasadnieniem byłemu pełnomocnikowi strony, po zawiadomieniu sądu o wypowiedzeniu pełnomocnictwa jest nieskuteczne i nie powoduje rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia apelacji.
post. SN z 18.2.2004 r., I CZ 180/03, Legalis
Utrata zaufania oskarżonego do obrońcy
Jest rzeczą zupełnie oczywistą, że także obrońca z urzędu, jeżeli swoją misję ma wykonywać należycie (co z kolei realizuje prawo zagwarantowane w art. 6 KPK), musi posiadać zaufanie oskarżonego oraz jego aprobatę dla tak zasadniczej kwestii, jaką jest strategia obrony. Brak tego zaufania, zasadnicza różnica zdań co do taktyki obrony sprawia, że misja obrończa nie może być (i nie będzie) spełniana należycie, co w konsekwencji doprowadzić może do pozbawienia oskarżonego prawa do obrony w znaczeniu formalnym. Mylne jest więc twierdzenie (…), że „zaufanie oskarżonego do wyznaczonego mu obrońcy nie jest warunkiem prawidłowego
pełnienia obrony przez wyznaczonego adwokata”.
wyr. SN z 1.4.2004 r., II KK 296/03, OSNK 2004, Nr 1, poz. 660
Postępowanie dyscyplinarne w stosunku do adwokatów
- Zbieg przesłanek umorzenia postępowania, określonego w art. 88 pkt 4 PrAdw oraz z art. 17 § 1 pkt 1 i 2 KPK w zw. z § 1 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.7.1998 r. w sprawie postępowania dyscyplinarnego w stosunku do adwokatów i aplikantów adwokackich (Dz.U. Nr 99, poz. 635 zez zm., zachodzi dopiero wówczas, gdy do chwili orzekania zostały przeprowadzone wszystkie dowody i wyjaśnione wszelkie okoliczności świadczące o tym, że obwiniony nie popełnił zarzucanego przewinienia dyscyplinarnego, a jednocześnie nastąpiło przedawnienie jego karalności. W takiej tylko sytuacji procesowej sąd dyscyplinarny obowiązany jest wydać orzeczenie uniewinniające.
- Sformułowanie zawarte w art. 95i PrAdw, że wszelkie wydatki stanowią koszty postępowania
dyscyplinarnego, interpretowane w powiązaniu z unormowaniem zamieszczonym w § 1 ust. 3 rozporządzenia, wyłącza możliwość stosowania w tym postępowaniu dyscyplinarnym art. 632 pkt 2 KPK. Uznaniowość przewidziana w tym przepisie, jest wykluczona w tym postępowaniu.
- W razie uniewinnienia albo umorzenia postępowania dyscyplinarnego, obwinionemu adwokatowi należy się zwrot wszystkich uzasadnionych wydatków poniesionych przez niego w związku z tym postępowaniem. Jeżeli natomiast obwiniony zostanie skazany, obciąża się go kwotą opłaty zryczałtowanej, określonej w § 49rozporządzenia.
wyr. SN z 3.9.2004 r., SDI 29/04, OSNKW 2004, Nr 12, poz. 104
Zasady zwrotu przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu: podjęcie faktycznych działań przez obrońcę
Przewidziany w art. 29 ust. 1 PrAdw obowiązek Skarbu Państwa ponoszenia kosztów nieopłaconej przez strony pomocy prawnej z urzędu (art. 618 § 1 pkt 11 KPK) dotyczy pomocy „udzielonej”, a zatem powstaje w momencie rozpoczęcia wykonywania przez adwokata czynności związanych bezpośrednio z udzieleniem pomocy stronie, dla której został on wyznaczony.
post. SN z 24.5.2005 r., I KZP 15/05, OSNKW 2005, Nr 7–8, poz. 60
Zwolnienie adwokata od obowiązku zastępowania strony w postępowaniu sądowym
Po zwolnieniu przez radę adwokacką adwokata, ustanowionego z urzędu, od obowiązku zastępowania strony w postępowaniu sądowym (art. 119 § 2 KPC), pełnomocnik ten zobowiązany jest działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, licząc od daty doręczenia mu decyzji „zwalniającej”. Może on zwolnić się wcześniej z tego obowiązku, bez naruszenia interesów strony, jeżeli przekaże ustanowionemu następcy niezbędne informacje i materiały dotyczące prowadzonej sprawy.
post. SN z 11.10.2005 r., V CK 209/05, OSNC 2006, Nr 7–8, poz. 130
Doręczenie odpisu wyroku pełnomocnikowi z urzędu
W razie zgłoszenia przez stronę wniosku o doręczenie wyroku sądu drugiej instancji wraz z uzasadnieniem „celem wniesienia kasacji” oraz wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu, odpis tego wyroku doręcza sąd ustanowionemu pełnomocnikowi z urzędu.
post. SN z 11.10.2005 r., V CZ 112/05, OSNC 2006, Nr 7–8, poz. 131
Wypowiedzenie pełnomocnictwa a prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia
Nie może powoływać się na prawo do „prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia” ten, komu wypowiedziano pełnomocnictwo do ich prowadzenia.
post. SN z 30.3.2006 r., SDI 2/06, OSN – SD 2006, Nr 1, poz. 76
Skrupulatność w sprawach rozliczeń z klientem (§ 50)
Nie można podzielić poglądu skarżącego, iż nie powinno być przedmiotem oceny ze strony organów samorządu adwokackiego postępowanie adwokata wobec byłych już klientów, po tym jak stosunek pełnomocnictwa wygasł. Zgodnie z § 50 ZEA w sprawach finansowych obowiązuje adwokata w stosunku do klienta szczególna skrupulatność. Jest bezsporne, że adw. A.B. po otrzymaniu pisma od państwa M. nazwanego „wezwaniem do zapłaty”, zignorował je i nie udzielił żadnej odpowiedzi. Obowiązkiem adwokata A.B. było udzielenie na nie odpowiedzi i przedstawienia swoich racji co do tego wezwania. Obowiązku tego nie przekreśla fakt, iż wezwanie to zostało do niego skierowane po upływie 5 lat od zakończenia umowy pełnomocnictwa.
Wyjaśnienie sprawy i przedstawienie swoich argumentów, tych samych, które obwiniony podnosi w odwołaniu, być może wyjaśniłoby nieporozumienie, a na pewno czyniłoby zadość obowiązkowi wynikającemu z § 50 ZEA.
orz. WSD z 25.11.2006 r., WSD 65/06, niepubl.
Zwrot wypłaconego wynagrodzenia
Zarówno Rzecznik Dyscyplinarny, jak i Sąd Dyscyplinarny przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w A. słusznie uznali, że zwrot wpłaconego wynagrodzenia się nie należy. Jego wysokość została ustalona na mocy umowy adwokata z klientem. Brak jest w aktach sprawy dowodu, ażeby skarżący lub jego syn kwestionowali jego wysokość w chwili przyjęcia sprawy. Wynagrodzenie to wraz z podatkiem VAT wynoszące 2000 zł nie jest wygórowane jeśli się zważy, iż sprawa, jak wynika z odpowiedzi na skargę adwokata, miała charakter rozliczeniowy. Fakt, że została ona załatwiona na rozprawie, na którą stawił się adwokat i ugodą, którą zaakceptował Bartosz S. bowiem był na niej obecny i jej nie zakwestionował – wszystko to świadczy o braku podstaw do zarządzenia zwrotu wynagrodzenia klientowi. Nadto wartość przedmiotu sporu dawała w pełni podstawę do twierdzenia, iż pobrane wynagrodzenie było adekwatne do waloru sprawy i podjętych przez
adwokata czynności. A zatem adw. Jacek P.swym działaniem nie naruszył § 50 ZEA.
orz. WSD z 30.6.2007 r., WSD 99/06, niepubl.
Nierozliczenie honorarium
Nierozliczenie się przez obwinionego z honorarium stanowiło uchybienie skrupulatności w rozliczeniach (§ 50 ZEA); obwiniony adwokat pobrał wynagrodzenie, na rozprawach nie zadawał pytań, ograniczając się do złożenia wniosku o przesłuchanie świadków, który został oddalony przez sąd z uzasadnieniem, że zeznania wskazanych osób nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, zadawał pytania, które były przez przewodniczącego uchylane z uwagi na fakt, że dotyczyły okoliczności, na które przesłuchiwani świadkowie zeznawali już wcześniej, pism procesowych nie składał, a kiedy klient wystąpił o zwrot wynagrodzenia – nie zwrócił.
orz. SD w Warszawie z 5.4.2008 r., SD 18/07, niepubl.
Zaliczenie wynagrodzenia z innej sprawy na poczet wynagrodzenia
Niedopuszczalne jest podjęcie przez obwinioną samodzielnej decyzji o zaliczeniu na poczet wynagrodzenia ze sprawy apelacyjnej wynagrodzenia z innej sprawy bez zgody klientki.
orz. SD w Warszawie z 17.5.2008 r., SD 11/07, niepubl.
Niestawiennictwo z powodu innej odpłatnej sprawy
Jest trudne do zaakceptowania w świetle zasad etyki adwokackiej samo ustalanie z klientem, że albo obrońca [który nie pobiera wynagrodzenia skutkiem własnej decyzji] będzie na rozprawie, albo nie będzie, w zależności od tego, czy mu wypadnie w tym czasie jakaś inna, odpłatna sprawa. Adwokat, składając upoważnienie do obrony, staje się obrońcą ze wszystkimi, a nie tylko niektórymi obowiązkami (…). Prawa i wolności obywateli, na straży których stoi adwokat, realizują się w orzeczeniach sądów, a nie w oddalaniu momentu rozstrzygnięcia. Adwokat wykonuje swój zawód, działając przed sądem, a nie wręcz przeciwnie – nie działając poprzez swoje niestawiennictwo. Odroczenie rozprawy to zmarnowany czas nie tylko wszystkich pozostałych uczestników konkretnego postępowania, ale także wszystkich innych, oczekujących na wyznaczenie swoich spraw. Nikt nie ma obowiązku zostania adwokatem. Natomiast podjęcie się wykonywania tego zawodu oznacza przyjęcie na siebie wielu obowiązków. Wykonywanie zawodu adwokata nie jest prowadzeniem działalności dla siebie, lecz dla innych. Prowadzenie spraw cudzych i przyjęta na siebie tak z wyboru, jak i z urzędu odpowiedzialność za te sprawy wymaga takiego zorganizowania życia osobistego, aby prowadzone sprawy nie doznawały uszczerbku. Adwokat musi umieć współpracować z innymi adwokatami, jeżeli nie jest w stanie sam podołać przyjętym na siebie obowiązkom. Jeżeli tego nie chce lub nie umie zrobić, nie może skutecznie się usprawiedliwiać kolizjami terminów czy nawet – w dłuższej perspektywie – stanem zdrowia. (…) Obwiniona musi zatem podjąć stanowcze i skuteczne kroki zaradcze, gdyż opinia o niej jako osobie doprowadzającej do częstych odroczeń z powodu nieusprawiedliwionego niestawiennictwa godzi w obraz całej adwokatury (…). Samo złożenie pisma nie jest wykonaniem obowiązku wynikającego z § 30 ust. 2 ZEA. Treść tego pisma i dołączone dowody dopiero przesądzają, czy nieobecność może zostać usprawiedliwiona, czy nie. Nie chodzi tu bowiem li tylko o kurtuazję wobec sądu, lecz o prawdę materialną. Zasady etyki adwokackiej nakazują, by nieobecność usprawiedliwić, to jest, by zgodnie z rzeczywistością i wiarygodnie wykazać zaistnienie poważnej, obiektywnej i niedającej się przewidzieć przeszkody. Ponieważ pisma obwinionej nie spełniały tych kryteriów, prawidłowo sąd dyscyplinarny uznał, że doszło tu do przewinienia dyscyplinarnego.
post. WSD z 7.6.2008 r., WSD 62/07, niepubl.
Wyliczenie honorarium
Przypomnieć należy, że zgodnie z § 50 ZEA, w sprawach finansowych adwokata w stosunku do klienta obowiązuje szczególna skrupulatność, zaś ust. 2 tego przepisu nakazuje informowanie klienta o sposobie wyliczenia honorarium. Zgodnie z przyjętą praktyką, adwokat na żądanie klienta obowiązany jest rozliczyć się z przyjętego honorarium. Z zebranego materiału wynika, że adwokaci X i Y obowiązków tych nie dopełnili mimo wyraźnego w tym zakresie żądania skarżącego. W żadnym wypadku za rozliczenie się z klientem nie można uznać ogólnikowej i wymijającej odpowiedzi. Za karygodne należy natomiast uznać stwierdzenie adwokata X w piśmie z dnia…, że skargę Z uważa za próbę wyłudzenia zwrotu honorarium.
post. WSD z 10.1.2009 r., WSD 59/08, niepubl.
Staranność i profesjonalizm, uczciwość w rozliczeniach finansowych
Adwokat jako pełnomocnik winien uczynić wszystko na rzecz klientów, którzy mu zaufali, wykazać należytą staranność i profesjonalizm, uczciwość w rozliczeniach finansowych. Taka bowiem postawa buduje prestiż zawodu o wspaniałych tradycjach, zawodu, który jest służbą człowiekowi i wartościom. Nawet w tzw. beznadziejnych sprawach właściwa postawa adwokata, uczciwość w przedstawieniu szans, ewentualny zwrot wynagrodzenia za wadliwe czynności – z pewnością budowałby szacunek do niego jako adwokata.
orz. WSD z 14.2.2009 r., WSD 76/08, niepubl.
Wypowiedzenie pełnomocnictwa
Obwiniony dopuścił się przewinienia dyscyplinarnego z § 6, 8, 49 i 51 ZEA w ten sposób, że będąc
ustanowionym pełnomocnikiem z urzędu dla pokrzywdzonego, nie nawiązał z nim jakiegokolwiek kontaktu, tak osobistego, jak i pisemnego lub telefonicznego. Nie uzgodnił z pokrzywdzonym rezygnacji ze złożenia przez niego jako pełnomocnika zażalenia. Po otrzymaniu pisma pokrzywdzonego „wypowiadającego pełnomocnictwo” [obwiniony] nie wystąpił do sądu rejonowego o zwolnienie go z funkcji pełnomocnika z urzędu i w dalszym toku postępowania przygotowawczego nie wykazywał jakiejkolwiek aktywności przynależnej adwokatowi pełnomocnikowi z urzędu. W myśl jednoznacznej w tym zakresie normy art. 28 ust. 2 PrAdw w sprawach, w których pomoc prawna ma z mocy przepisów prawa nastąpić z urzędu, zwolnić adwokata od udzielenia tej pomocy może tylko organ, który go wyznaczył. Obwiniony nie mógł zatem twierdzić skutecznie, jakoby samo pismo pokrzywdzonego o „wypowiedzeniu pełnomocnictwa” zwalniało go z tego obowiązku. Niezależnie od powyższego, skoro z treści pisma pokrzywdzonego w sposób jednoznaczny wynikał brak zaufania do osoby pełnomocnika z urzędu, obowiązkiem obwinionego było niezwłoczne wystąpienie do organu ustanawiającego o zwolnienie go z obowiązku świadczenia pomocy prawnej.
orz. SD w Warszawie z 23.2.2010 r., SD 55/09, niepubl.
Brak zapłaty należności przez klienta a wypowiedzenie pełnomocnictwa
Brak zapłaty należności przez klienta upoważnia adwokata do wypowiedzenia pełnomocnictwa. Jeżeli adwokat nie dokonał wypowiedzenia w stosownym terminie, ma obowiązek wykonywać wszelkie czynności zawodowe na rzecz reprezentowanego klienta. W szczególności ma obowiązek stawienia się na rozprawie, jak również wykonywania wszystkich czynności procesowych zabezpieczających interes klienta.
orz. WSD z 7.9.2013 r., WSD 56/13, www.wsd.adwokatura.pl
Zasady zasądzania wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu
Jeśli żadne nadzwyczajne okoliczności nie wystąpiły, a skala aktywności pełnomocnika pozostała na przeciętnym poziomie, to nie istnieją przesłanki do zasądzenia w sprawie wynagrodzenia wyższego od stawek minimalnych.
wyr. SA w Katowicach z 25.6.2014 r., V ACA 60/14, Legalis
Niezbędne wydatki obrońcy poniesione w związku ze sporządzeniem opinii o braku podstaw do
sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania
Wydatki obejmujące koszty dojazdu do siedziby Sądu Najwyższego i sądu okręgowego, celem zbadania akt sprawy, oraz do aresztu śledczego, w którym przebywał skazany, celem uzyskania informacji o ewentualnych okolicznościach uzasadniających wznowienie postępowania, jak również koszty nadania opinii przesyłką listową, należy uznać za wydatki uzasadnione potrzebą świadczenia skazanemu pomocy prawnej w powierzonym obrońcy zakresie. Były to więc wydatki „niezbędne’’ w rozumieniu § 19 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.9.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 461 ze zm.). Do tych bowiem należą te, które obrońca z urzędu musiał ponieść wykonując zlecone mu czynności w ramach nieopłaconej pomocy prawnej.
post. SN z 30.3.2015 r., II KO 83/14, Legalis
Dokonywanie czynności poza siedzibą lub miejscem zamieszkania obrońcy a zwrot niezbędnych
wydatków
Złożenie przez adwokata wyznaczonego obrońcą z urzędu wniosku o wyznaczenie innego obrońcy dla dokonania czynności, jeśli należałoby jej dokonać poza siedzibą lub miejscem zamieszkania dotychczasowego obrońcy (art. 84 § 2 zd. 2 KPK), i jego nieuwzględnienie, nie jest warunkiem uznania wydatków, poniesionych przez obrońcę przy wykonywaniu tej czynności, za „niezbędne” w rozumieniu § 19 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.9.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 461 ze zm.). Sposób wykonywania obrony należy do suwerennej decyzji obrońcy, a zatem również skorzystanie z możliwości przewidzianej w art. 84 § 2 zd. 2 KPK jest prawem, a nie powinnością obrońcy. Jeśli organ procesowy uznaje, iż adwokat był należycie umocowany do prowadzenia na określonym etapie postępowania obrony z urzędu, wówczas zobowiązany jest – przy ustalaniu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej – przyznać takiemu obrońcy nie tylko wynagrodzenie („opłatę” w stawkach określonych w § 19 pkt 1 cyt. rozporządzenia), ale także i zrekompensować mu poniesione wydatki, jeśli tylko zostały one udokumentowane i mają charakter wydatków „niezbędnych” (§ 19 pkt 2 rozporządzenia). Adwokat pełniący obowiązki obrońcy z urzędu, nie będąc pracownikiem sądu, jest uprawniony rozliczyć koszty niezbędnych przejazdów na ogólnych zasadach.
wyr. SA w Katowicach z 26.2.2015 r., II AKA 12/15, Legalis.
adw. dr Mariusz Poślednik
Brak komentarzy